Bilişim çağında mimarlık: tasarım, yapım ve planlama alanlarında makine öğrenimi çalışmalarının bibliyometrik analizi

Abstract

21. yüzyıla geçerken sanayi temelli gelişim modelinden bilişim temelli yeni bir üretim düzenine geçilmiştir. Endüstri 4.0'ın da ortaya çıkması ile birlikte yeni bir devir olarak kabul edilen bilişim çağında, yakın gelecek için çoğu meslekteki fiziksel iş gücünün yerini siber sistemlerin ve robotların alacağı ön görülmektedir. Bu sebeple insanlığın yeni çağa adapte olmak için kendini geliştirmesi, devrin teknolojilerine hâkim olması beklenmektedir. Özellikle bilişim dendiğinde akla ilk gelen alan olan yapay zekâ ve yapay zekânın son aşaması olan makine öğreniminin yakın gelecekte temel bilimler arasında kabul edileceği düşünüldüğünde, bu konularda bilgi sahibi olmak, bu bilgiyi kendi çalışma alanına uyarlamak ve kullanmak kişilere ve firmalara bütün alanlarda büyük avantaj sağlayacaktır. Bu durumun bilincinde olan bazı alanlarda yapay zekâ ve makine öğrenimi ile ilgili çalışmalar hızla yaygınlaşmıştır. Araştırmanın da odağını oluşturan olan tasarım, yapım ve planlama alanlarında ise makine öğrenimi kullanan yazılımlar bir süredir aktif bir şekilde kullanılmaktadır. Öte yandan tasarım alanında ise makine öğrenimi ile alternatif tasarlama yardımcıları oluşturma vb. sistemler üzerinde çalışmalar halen devam etmektedir. Bir konunun bir alandaki güncel geçerliliğini tespit etmek için literatürdeki akademik çalışmalara bakılması yapılabilecek yöntemlerden biridir. Bibliyometrik analiz adı verilen bu yöntem, elde edilen veriler doğrultusunda bir alanda belli bir konu ile ilgili yapılan çalışmaların eğilimi ile ilgili araştırmacıya kapsamlı bir sonuç vermektedir. Yapay zekâ ve makine öğreniminin farklı alanlardaki güncel durumu için de bu yöntemden yararlanılabilir; tasarım, yapım ve planlama alanı da bunlardan biridir. Bu çalışmada tasarım, yapım ve planlama alanlarında makine öğreniminin kullanımı ile ilgili alandaki eğilimleri ve güncel yaklaşımları görebilmek, bu konunun söz konusu alandaki potansiyel çalışma konularını tespit edebilmek amacıyla tarayıcılar aracılığı ile elde edilen ve farklı yazılımlar ile hazırlanan veriler doğrultusunda kapsamlı bir bibliyometrik analiz yapılmıştır. Tezde, yakın gelecekte ileri düzey teknolojilerle insan iş gücüne ihtiyacın azalması gibi bir riskin avantaja çevrilmesi için okuyuculara bir kılavuz niteliği taşıması amaçlanmıştır. Yapılan analizin sonuçları incelendiğinde, inşaat ve yapım konularına ait akademik çalışmaların tasarım konularına kıyasla çok daha etkin ve yüksek sayıda olduğu ortaya çıkmış; bu konularda yapılan mühendislik temelli çalışmaların alandaki toplam çalışmaların en büyük yüzdesini oluşturduğu görülmüştür. Öte yandan yapılı çevre ile ilgili faaliyet gösteren mimarlık ve şehir planlama gibi tasarım odaklı disiplinlerin ise makine öğrenimi alanına akademik katkılarının yapım ile ilgili disiplinlere kıyasla daha az olduğu tespit edilmiştir. İnşaat ve yapım sektörünün yanı sıra enerji ve sürdürülebilirlik temalı konuların da etkin bir şekilde çalışıldığı ancak bu alanın diğer konularla güçlü bir akademik ilişkide olmadığı görülmüştür. Analizler sırasında mimarlık disiplini için mimari tasarım kavramının, şehircilik disiplini için akıllı şehir çalışmalarının ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Konunun akademide çalışılma yoğunluğuna bakılıp sektörde bu teknolojilerin kullanımına dair iki saha arasında bir paralellik arandığında analiz sonuçları ile benzer bir durum tespit edilmiştir; inşaat sektörüne ait yazılımlar piyasaya sunulmuşken, mimarlık alanı için mimari tasarım bazında deneysel projeler yapılmakta ya da henüz geliştirilmekte olan programlar üzerinde çalışılmaktadır. Binalarda performans optimizasyonu gibi verimliliğe dair temada da sektörün kullanımına arz edilen yazılımlar bulunmaktadır.