Abstract:
Mora Yarımadası, verimli topraklara sahip olmasının yanında kıyılarında bulunan doğal limanları sayesinde stratejik bir konuma sahiptir. Bu özelliğinden ötürü Mora Yarımadası farklı zamanlarda Makedon, Roma, Bizans, Got, Slav, Arap ve Latinler gibi pek çok devletin, krallığın ve ulusun saldırı ve istilalarına hedef olmuştur. Mora Yarımadası'na I. Murad (1362-1389) saltanatının sonlarında başlayan Osmanlı ilgisi, 1460 yılında II. Mehmed tarafından yarımadanın fethiyle sonuca ulaşmıştır. Fethin ardından yarımada, bir bölgenin Osmanlı idari sistemine katıldığını gösteren en önemli unsur olan tahrire tabi tutulmuştur. II. Mehmed'in ardından II. Bayezid (1481-1512) ve I. Süleyman (1520-1566) devirlerinde yapılan seferlerle Venedik kontrolündeki son kaleler de Osmanlı topraklarına katılmış ve Mora'da tam Osmanlı hâkimiyeti sağlanmıştır. Mora'da 1460 yılındaki fetihten sonra başlayan Osmanlı egemenliği, yarımadanın peyderpey Venedik hâkimiyetine girmeye başladığı 1685 yılına kadar devam etmiştir. 1715 yılına kadar Venedik hâkimiyetinde kalan Mora, Şehid (Damad) Ali Paşa'nın serdarlığındaki seferle tekrar Osmanlı topraklarına katılmış ve "İkinci Tourkokratia" olarak adlandırılan dönem başlamıştır. Mora'nın tekrar fethinin ardından yarımadada 1715 yılında son defa tahrir uygulaması yapılmış ve bölgedeki gelir kaynakları tespit edilmiştir. Tahririn ardından Venedik hâkimiyetinde bölgeden ayrılan Müslüman nüfusun tekrar bölgeye iskânına çalışılmıştır. Bunun yanında Osmanlı hâkimiyetinin temel göstergelerinden olan dini kurumlar ihya edilmiş ve buralara görevli tayinleri de yapılmıştır. Tahrir defterlerine istinaden icmal defterleri de hazırlanmış ve Mora kalelerinde mevcut muhafız askerlere dirlik dağıtma işlemi yapılmıştır. Böylece Mora'daki Osmanlı hâkimiyeti bütün unsurlarıyla tesis edilmiştir. Bu çalışma ile 18. yüzyıl başlarında Osmanlıların yeniden fethettiği Mora'da teşkil edilen idari yapı ile 18. yüzyılın ilk yarısında bölgedeki iktisadi yapı Osmanlı arşiv belgeleri kullanılarak mukataalar, tarımsal üretim, hayvancılık, ticaret gibi bütün unsurlarıyla ele alınmıştır. Bunun ardından Mora'da Müslüman, Hıristiyan ve az sayıdaki Yahudi'den oluşan demografik yapının değişimi incelenmiştir.
