Liselerin çoklu başarı değişkenlerine göre kümelenmesi ve bu kümelerin eğitim işgörenleri arasındaki sosyal ağlar üzerine bir araştırma

Abstract

İki aşamadan oluşan bu araştırmanın birinci aşamasında, Antalya il genelinde bulunan resmi liseler 2018 yılına ait akademik, sosyal-kültürel-sanatsal ve sportif başarı değişkenlerine göre kümelenmiş ve küme yapıları incelenerek kümelerin oluşmasında etkili olan değişkenler ve etki oranları belirlenmiştir. Araştırma kapsamında Antalya il genelinde bulunan ve çalışma evrenine alınan 198 liseye ulaşmak amaçlanmış, bu nedenle tüm evrene resmi kanalla "Okul Bilgi Formu (OBF)" iletilmiştir. Ancak toplanan veriler incelendiğinde, eksiklikler ve çelişkili yanıtlar saptanması nedeniyle, araştırmada kullanıma uygun görülen 80 liseden elde edilen veri ile kümeleme analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda, liseler akademik skor, sosyal-kültürel-sanatsal skor ve sportif skorlarına göre dört kümede gruplanmıştır. Kümeler "Akademik Yönden Güçlü Okullar (AYGO)", "İyileştirme Gereksinimi Olan Okullar (İGOO)", "Sosyal-Kültürel-Sanatsal Okullar (SKSO)" ve "Sportif Yönden Güçlü Okullar (SYGO)" olarak adlandırılmıştır. Antalya genelinde bulunan 80 okulun 45'inin, tüm skorlarda ortalamanın altında bir değere sahip olduğu ve İGOO kümesinde yer aldığı belirlenmiştir. Bulgulara göre, çoklu başarı durumu değişkenlerinden takdir-teşekkür belgesi skoru ile "Temel Yeterlik Testi (TYT)" ve okula giriş puanı arasında pozitif yönde; öğrenci özürsüz devamsızlık ortalaması ile takdir-teşekkür belgesi skoru ve okula giriş puanı ortalaması arasında negatif yönde korelasyon saptanmıştır. Liselerin özellikleri bakımından hangi boyutlarda temsil edildiğini belirlemek amacıyla yapılan faktör analizinde ortaya çıkan üç boyut, "fiziksel özellikler", "öğrenci yoğunluğu" ve "öğrenci niteliği ve katılımı" olarak adlandırılmıştır. Araştırmada ortaya çıkan küme yapısını belirleyen değişkenler, diskriminant analizi ile de incelenmiştir. Analiz sonucunda, elde edilen diskriminant fonksiyonunun okulun yer aldığı kümeyi yüzde 78,8'lik bir oranla doğru tahmin ettiği görülmüştür. Araştırmanın ikinci aşamasında, her kümeden ikişer lise olmak üzere toplam sekiz lisede sosyal ağ analizi uygulanarak, liselerin iş ilişkisi ve arkadaşlık ilişkisi ağları incelenmiştir. Araştırma sonucunda, tüm liselerde iş ilişkisi ile arkadaşlık ilişkisi arasında anlamlı ilişkiler olduğu ortaya konmuştur. Liselerin sosyal ağları, iç-derece, yakınlık, arasındalık, otorite ve özvektör olmak üzere beş merkezilik ölçüsüne göre de incelenmiş; ardından iş ilişkisi ile arkadaşlık ilişkisi ağlarındaki aktör örüntüleri ağ haritaları oluşturularak yorumlanmıştır. Okul başarısı ve okul özelliklerine ilişkin veriye dayalı olarak yapılan bu araştırmanın sonuçları, okul türlerine ve kümelere göre materyal ve insan kaynaklarının yönlendirilmesine katkı sağlayabilir. Oluşan küme yapılarından yola çıkılarak okulların gereksinimleri saptanabilir, böylece sorunlar daha hızlı bir şekilde çözülebilir. Araştırmanın bu yönüyle, Milli Eğitim Bakanlığı 2023 Vizyon Belgesi'nde öngörülen amaçları da desteklediği düşünülmektedir.