Epigrafik, nümizmatik ve edebi belgeler ışığında Synnada tarihi

Abstract

Araştırma konusu Synnada'nın, tarihin bilinen en eski dönemlerinden itibaren insan topluluklarınca iskan edildiği arkeolojik verilerle kanıtlanmış olsa da kentin tarih sahnesinde görünür hale gelmesi Hellenistik Dönem'in başlagıcına dayanır. Genel kanı, kentin kuruluşunun Ipsos Muharebesi (İ. Ö. 302) ile olduğu görüşüne karşın, kraliyet hazinesini korumakla görevli Antigonos'un generali Dokimos'un kentte bir garnizon kurmasıyla bu tarihten evvel başladığı anlaşılmaktadır. Buna karşın Hellenize olan kentin polis niteliği ile resmi olarak belgelenmesi Romalı consul Cn. Manlius'un İ. Ö. 189 yılında Galatlara yaptığı seferle olmuştur. Kent, Pergamon Krallığı ile Galatlar arasındaki mücadeledenin uzun bir süre odak noktası olmuştur. Roma'nın İ. Ö. 129 yılından sonra Pergamon krallık arazilerini miras almasından ve Asia Eyaleti'ni kurmasından sonra hızla Romalılaşmaya başlamış ve yeni egemen gücün idari yetki alanının bir parçası konumuna yükselmiştir. Çeşitli etnik unsurların bir arada yaşadığı kent daha Pergamon Krallığı Dönemi'nde (İ. Ö. 160-150) Kistophoros adlı sikkelerin darbını gerçekleştirmekle Pergamon egemenliğinde bir kent olduğu anlaşılmaktadır. Augustus ile başlayan Pax Romana sürecinde hem önemli yol güzergahlarının kesişiminde bulunması hem de mermer ocaklarının idari bürolarına ev sahipliği yapması nedeniyle kent mermer endüstrisinin hızlı gelişimi sayesinde alabildiğine kalkınmış, buna paralel olarak nüfusun hızla Romanizasyonu ile Küçükasya'daki (Asia Minor) en önemli Conventus merkezlerinden biri haline gelmiştir. Kentte imparator mülk arazileri ve üzerindeki mermer ocaklarını korumak için görevlendirilmiş askeri bir birliğin varlığı belgelenmiştir. Kent, Hellen devlet teşkilatlanmasını Roma İmparatorluk Dönemi'nde bile sürdürerek korumasını bilmiştir. Roma İmparatorluğu boyunca kent panteonuna giren Romalı tanrılara ve sosyo-kültürel yaşamdaki değişime rağmen muhafazakar yerel halkın (Phrygler) geleneklerine inatla bağlılıkları, eski dinsel alışkanlıklarının uzunca bir süre devam etmesine neden olmuştur. İ. S. 4. yy.'ın ilk çeyreğinde (İ. S. 313) paganların ve Hıristiyanların inançlarının gereklerini rahatça yerine getirebileceklerini beyan eden Milano Fermanı pagan inanç ile tek tanrı inancına sahip insanlar arasında bir dönüm noktası olmuş, kentin de içinde bulunduğu bölge hızla Hıristiyanlaşma sürecini devam ettirmiştir. Synnada, Phrygia Eyaleti'nin Diocletianus tarafından yapılan idari taksimatlandırmasından sonra iki kısma ayrılmış; kent Phrygia II olarak adlandırılan Phrygia Salutaris'in başkenti olmuştur. Bizans İmparatorluk Dönemi'nde Hıristiyanlığın yaygınlaşmasıyla birlikte kentin artık bir piskoposluk merkezi olduğu görülmektedir. İlerleyen süreçte kentin adı Yahudi sakinlerince Çıfut Kasaba diye anılacaktır. Doktora tezi kapsamında yürütülen bu çalışmada kent ile ilgili dağınık halde bulunan her türden belge tespit edilmiş ve bir corpus kapsamında derlenmiştir. Kentin belgelerle sabit olan bu denli büyüklüğüne rağmen günümüzde kapsamlı arkeolojik bir kazı faaliyetinin yapılmamış olması Synnada'nın tarihinin eksik kalan kısmını oluşturmaktadır.