Mesleki profesyonelleşme: insan kaynakları yönetimi alanında bir araştırma

Abstract

Bilgi toplumu süreçlerinin gelişimi ve küreselleşme etkileriyle ihtiyaç duyulan işgücünün nitelikleri köklü bir değişikliğe uğramıştır. İşler için gerekli yetenek ve becerileri belirlemek, bunlara sahip olan kişileri işe almak ve elde tutmak günümüzde oldukça zorlaşmıştır. İnsan Kaynakları Yönetimi (İKY) çalışanların işe yerleştirilmesinin yanı sıra oryantasyon, ücretlendirme, özlük işleri, performans değerlendirme ve eğitim gibi oldukça geniş kapsamlı bir faaliyetler bütününden sorumludur. Bu sebeple İK alanında mesleki profesyonelleşmenin de önemi artmıştır. Profesyonelleşme bir mesleğin yeterliğinin gelişimine dair sosyal bir süreçtir ve literatürde bu konuyu ele alan çeşitli yaklaşımlar vardır. Bu yaklaşımlar arasından en bilinenler nitelik, süreç ve güç yaklaşımlarıdır. Süreç yaklaşımı mesleğin profesyonelleşebilmesi için tarihsel olarak belirli aşamalardan geçmesi gerektiğini savunurken, nitelik yaklaşımına göre mesleğin profesyonel olarak tanımlanabilmesi için bazı niteliklere sahip olması gerekmektedir. Güç yaklaşımı ise profesyonel mesleklerin, ekonomik ilişkilerini sürdürürken toplumda oluşturdukları güvenin önemini vurgulamaktadır. Bu çalışmada İKY alanında mesleki profesyonelleşme; süreç, nitelik ve güç yaklaşımları açısından incelenmiştir. İKY alanındaki profesyonelleşmenin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve ilgili kesimlere içinde bulunduğumuz toplumsal bağlamda İKY alanını anlamayı sağlayacak bilgiler sağlanması amacıyla konu, meslek niteliklerini ve tarihsel gelişim sürecini kapsayan teorik bir çerçevede ele alınmıştır. Böylece bir meslek alanı olarak İKY'nin pratikte nasıl hayata geçtiği, hangi niteliklere sahip olduğu ve profesyonelleşme sürecinin hangi aşamasında olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, Antalya'da faaliyette bulunan firmalarda görev yapan 15 İK yöneticisinden derinlemesine mülakatlarla elde edilen verilere dayalı bir alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Mülakat verileri betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Elde edilen veriler eğitim, etik, sosyalleşme, özerklik, örgütlenme, meşruluk, kimlik, statü ve saygınlık başlıkları altında ele alınmış ve katılımcıların kendi alanlarının mesleki profesyonelleşmesini nasıl yorumladıkları değerlendirilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde meslek kavramı, meslek, birey ve toplum ilişkisi ile mesleki profesyonelleşmeye dair kavramsal bir çerçeve oluşturulmuş ve profesyonelleşme yaklaşımları meslekler sosyolojisi çerçevesinde ele alınmıştır. İkinci bölümde İKY ve profesyonelleşme ilişkisine dair mevcut literatür sunulmuştur. Üçüncü bölümde, İKY alanındaki mesleki profesyonelleşmeyi nitelik ve süreç yönleriyle anlamak üzere insan kaynakları yöneticileri ve uzmanlarıyla yapılan görüşmelerin bulguları analiz edilmiş ve yorumlanmıştır.