Abstract:
Antik dönemden itibaren hemen bütün kültürlerde mezar yapıları üzerinde, mezar sahibinin kimliğini, özelliklerini, mesleğini veya üstün bir yönünü vurgulamak amacıyla yazıt ve figürsel anlatımlara rastlanır. Lykia bölgesinde de bu anlayışın izleri sıklıkla görülmektedir. Bu anlatımlar içinde kişiye özel epigrafik olanların dışında, symposion, mücadele, meslek ve kahramanlık gibi ortak figüratif betimlemeler geniş bir coğrafyada görülür. Kayabaş ve Çıvgalar kabartmaları da bu ortak anlayışın kişiselleştirilmiş betimlemeleri olarak karşımıza çıkar. Kayabaş'ta görülen symposion anlatımı ile mezar sahibinin ölü yemeği anlatımı, Çıvgalar kabartma grubu içerisinde yer alan mezar sahibinin heroize edilmesi, mezar koruyuculuğu amacıyla sfenks ve aslan anlatımları, Mezopotamya kültürleri, Anadolu ve Antik Yunan dünyasında da uygulanmıştır. Kayabaş mahallesindeki ana kaya kütlesi üzerinde yer alan genel figüratif anlatıların yerel bir örneği olan sempozyum kabartmasının yanı sıra, bu kabartmanın sol tarafındaki tepeleri oval formlu, tabanları düz, birbirine bitişik ve aynı zemini paylaşan iki figür kabartması bütünlük oluşturuyor görünmektedir. Yerde kabartmalara ait 2 adet lahit, bir yuvarlak taş blok vardır. Araştırmalarımızda aynı alanda bir lahit ocağı, 2 ostothek yuvası, 4 khamosorion, biri sağlam, biri kırık, diğeri tamamen ufalanmış 3 lahit gördük. Bu kalıntılar bize bu alanın bir nekropol olduğunu gösterdi. Yine bölgede yaptığımız araştırmalarda tanrıça ifadeli iki Dioskurlar kabartması görülmüştür. Çıvgalar yöresinde ana kayanın üzerinde bulunan aslan, sfenks ve savaşçı kabartmalı kaya kütlesinin bir mezar yapısı olduğu anlaşılmıştır. Aynı alandaki Dioskur ve Ana Tanrıça ile Artemis Lagbene kabartmaları bize bu alanın kutsal bir yer olduğunu göstermektedir. Tez'e konu olan kabartmalar incelenirken çevrede bulunan diğer yapı ve kabartmalarla birlikte değerlendirilmeleri, amaca ulaşmada değişik bakış açıları oluşturulmasını sağlamıştır. Bu çalışma ile geniş bir coğrafyada görülen mezar yapıları üzerindeki kabartmaların, tipolojik ve ikonografik açıdan yerel uygulamada birbirleriyle ilişki ve/veya etkileşimlerini, uygulama zaman aralığı ile toplumsal gömü kültürünün tanımlanması ve incelenmesi sağlanmıştır. Bunun yanı sıra, daha önce karşılaşılmamış olan, kabartma ve mekanda bağımsız olarak yer alan yuvarlak bir taş blok incelenmiş ve öneriler geliştirilmiştir.
