Kauçuk beyazsineği Singhiella simplex Singh (HEMİPTERA: ALEYRODİDAE) ile parazitoiti Encarsia protransvena viggiani (HYMENOPTERA: APHELİNİDAE)'nin mevsimsel ilişkisi

Abstract

Kauçuk beyazsineği Singhiella simplex Asya kökenli bir zararlı olup ilk kez 1931 yılında Singh tarafından Hindistan'da tespit edilmiştir. Her geçen yıl farklı ülkelere yayıldığı ve bu ülkelerden Ficus spp'nin birçok türünde ekonomik zarara neden olduğu bildirilmiştir. Çalışmada ülkemizde ilk kez 2016 yılında Antalya ilinde tespit edilen S. simplex'in parazitoiti Encarsia protransvena ile mevsimsel ilişkisi araştırılmıştır. İki yıl üst üste devam eden çalışmada sarı yapışkan tuzak örneklemesi ve yaprak örneklemelerinden yararlanılmıştır. Sarı yapışkan tuzak örneklemeleri 2018 yılı Ağustos ayı ile 2020 yılı Ağustos ayı boyunca Antalya ilinde park, bahçe ve ana caddelerde peyzaj amaçlı yetiştirilen Ficus retusa üzerinde yürütülmüştür. Sarı renkli yapışkan tuzaklar iki farklı ilçede bulunan F. retusa ağaçlarının doğu, batı, güney ve kuzey yönlerine 1'er adet sarı yapışkan tuzak olacak şekilde asılmıştır. Yaprak örneklemeleri ise Antalya merkez Kepez, Muratpaşa ve Konyaaltı ilçelerinde haftalık periyotlarla yürütülmüştür. F. retusa bitkilerinin kuzey, güney, doğu ve batı yönlerinden yaklaşık 10 cm olacak şekilde toplamda 120 sürgün toplanmıştır. Yapraklardaki S. simplex'in ergin öncesi yumurta, nimf ve pupa dönemleri ile parazitlenmiş nimflerin sayımı yapılmıştır. Parazitlenmiş nimflerdeki parazitoitin larva ve pupa dönemleri ayrı ayrı sayılmıştır. Sarı yapışkan tuzaklarda beyazsinek erginleri her iki yılda da şubat ayının ikinci yarısı görülmeye başlamışken parazitoit erginleri her iki yılda da mart ayı başında görülmeye başlamıştır. Sarı yapışkan tuzaklarda yakalanan S. simplex sayısı nisan ayında artmaya başlamış ve her iki yıldada eylül ayında 2018 yılı 674.5 tuzak/ergin ve 2019 yılı 781 tuzak/ergin ile en yüksek sayısına ulaşmıştır. E. protransvena sayısındaki artış mayıs ayında başlamış ve takip eden yaz aylarında düşük seviyede artış gözlemlenirken, sarı yapışkan tuzaktaki E. protransvena sayısı 2018 yılı ekim ayında 106.5 tuzak/ergin ve 2019 yılı ekim ayında 120.25 tuzak/ergin ile en yüksek sayıya ulaşmıştır. Sürgün örneklemelerinde en yüksek S. simplex pupa ve nimf sayıları ile E. protransvena larva ve pupa sayıları sırası ise 10.63 birey/sürgün ve 3.77 birey/sürgün ile 2019 yılı ekim ayında gözlemlenmiştir. Yaprak örneklemelerine göre beyazsineğin ve parazitoitinin en yüksek olduğu aylarda parazitlenme oranları 2018 yılı ağustos, eylül, ekim ve kasım aylarında sırasıyla %16.07, %18.98, %27.12 ve %34.75 olarak gözlemlenirken, 2019 yılı ağustos, eylül, ekim ve kasım aylarında sırasıyla, %14.56, %12.23, %21.82 ve %23.12 olarak tespit edilmiştir. Yapışkan tuzak ve yaprak örneklemeleri sonuçlarına göre zararlı ile mücadeleye popülasyon yoğunluğunun düşük olduğu mart ve nisan aylarında başlanmasının daha etkili olacağı düşünülmektedir. Bu çalışma ile ülkemiz için yeni bir zararlı olan S. simplex ile parazitoiti E. protransvena arasındaki mevsimsel ilişkisi araştırılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen veriler peyzaj bitkisi olarak yetiştirilen Ficus türlerinde zararlı S. simplex ile mücadeleye katkı sağlayabilecektir.