Özet:
Bu çalışma, 2018-2019 yılları arasında Antalya koşullarında yetiştirilen bazı badem Prunus dulcis (Mill.) çeşitlerinin fenolojik, biyolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışmada, 'Nonpareil' çeşidi ana çeşit; 'Texas' çeşidi tozlayıcı çeşit olarak kullanılmıştır. Denemede, badem ağaçlarında fenolojik (Tomurcuk kabarması, tomurcuk patlaması, yapraklanma, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme, çiçeklenme sonu, meyve hasadı), biyolojik (Çiçek tozu canlılık oranı, çiçek tozu çimlenme oranı, çiçek tozu üretim miktarı, meyve tutum oranı, meyve gelişimi ve verim), pomolojik (Kabuklu ve kabuksuz meyvenin ağırlık, en, boy ve renk ölçümleri) özellikleri incelenmiştir. Ayrıca, olgun bademlerde toplam yağ ve toplam protein miktarları belirlenmiştir. Çalışma sonunda, 2018 yılında çiçeklenme süresi 21 gün ('Tuono') ile 14 gün ('Texas'); 2019 yılında ise 16 gün ('Nonpareil') ile 14 gün ('Texas') arasında gözlenmiştir. Meyve hasat tarihi incelendiğinde; 2018 yılında 'Tuono' (10 Temmuz) çeşidini, 'Nonpareil' (16 Temmuz) ve 'Texas' (19 Temmuz) çeşitlerinin izlediği belirlenmiştir. 2019 yılında ise 'Nonpareil' (8 Ağustos) çeşidi, Tuono' (9 Ağustos) çeşitleri erken hasat edilirken, 'Texas' (26 Ağustos) çeşidi yine daha geç olgunlaşmıştır. Yapılan biyolojik incelemelerde, anter sayısı en fazla'Texas' (38.35), en az ise'Nonpareil' (26.70) çeşidinde bulunmuştur. Bir çiçekteki çiçek tozu miktarı ise en fazla 'Nonpareil' (29330 adet), en az 'Tuono' (21000 adet) çeşidinden elde edilmiştir. Çeşitlerin çiçek tozu çimlenme oranı bakımından ise, 2018 yılında en yüksek değer 'Nonpareil' (%81.59) çeşidinde, en düşük değer ise 'Tuono' (%76.75) çeşidinde, 2019 yılında en yüksek değer 'Tuono' (%74.73) çeşidinde, en düşük değer ise 'Nonpareil' (%69.70) çeşidinde belirlenmiştir. Buna karşın, çiçek tozu canlılğı en yüksek 'Tuonol' (%94.70) çeşidinden, en düşük ise 'Texas' (%88.00) badem çeşidinden elde edilmiştir. Her iki deneme yılında da, en yüksek meyve tutum oranı 'Tuono' çeşidinde, en düşük meyve tutum oranı ise 'Nonpareil' çeşidinde belirlenmiştir. 2018-2019 yıllarında yapılan meyve ölçümlerinde; 'Nonpareil' çeşidi meyve boyu, Tuono' çeşidi meyve eni, 'Texas' çeşidi ise meyve kalınlık ölçümlerinde en yüksek değerleri vermişlerdir. Bu çalışma sonucunda, tozlayıcı olarak kullanılan 'Texas' badem çeşidinin daha geç çiçeklenmesi nedeniyle, ana çeşit olan 'Nonpareil' çeşidine uygun bir tozlayıcı olmadığı elde edilen bulgularla desteklenmiştir. 'Nonpareil', 'Tuono' ve 'Texas' badem çeşitlerinde toplam yağ içeriği 2018 yılında sırasıyla %14.31, %16.30 ve %19.72; 2019 yılında ise %19.40, %17.38, ve %16.88 olarak bulunmuştur. Toplam protein miktarları; çeşitlere gore ('Nonpareil, 'Tuono' ve 'Texas') sırasıyla 2018 yılında %32.43, %54.03 ve %40.93; 2019 yılında ise %44.76, %42.00, %53.86 olarak belirlenmiştir.
