1960 sonrası Türk resim sanatında ölüm teması

Abstract

Bu çalışmada 1960 sonrasından günümüze kadar olan zaman diliminde Türk resim sanatında tema ve imge kullanımı sanat yapıtları ve sanatçılar üzerinden incelenmiştir. Tarihsel süreç göz önünde tutularak yapılan bu incelemede öncelikle Türk resim sanatının kökeninde ele alınan temalar ve kullanılan imgeler, eş zamanlı olarak dünyadaki gelişmeler ve bu gelişmelerin 1960 sonrası Türk resmine yansımaları incelenmiştir. 1960'lı yıllardan sonrası Türk toplumunun, yeni kültürel kimlik oluşturma sürecinin en yoğun yaşandığı dönem olarak nitelendirilebilir. 20. Yüzyıl'ın sonunda politik ve ideolojik yöntemlerin başarısızlığa uğradığı yeni arayışlara gidildiği bir dönemdir. Bu dönemde düşünsel ve sanatsal alanda tartışılan postmodernizm Türk resmini tema ve imge açısından yeni bir döneme taşımaktadır. Bu anlamda 1960'ların sonundan itibaren daha yoğun bir şekilde kişisel yasam öykülerinden, fantezilere, güç, cinsiyet ve kimlik sorunlarına kadar birçok konu geçmiş ile ilinti kuran fakat günümüz dünyasında anlamını değiştiren farklı semboller ile kullanılmaktadır. Ayrıca geçmişten günümüze değin; sanat tarihçileri, sanat eleştirmenleri, filozoflar ve sanatçılar tarafından en çok sorgulanan kavramlar içinde yer alan "tema" ve "imge" kavramları kuramsal çerçeve içinde ele alınmıştır. Bu bilgilere dayanarak; çalışma kapsamında benzeşik öğretim yöntemiyle seçilmiş resimler tema ve imge açısından çözümlenmiştir. Ölüm olgusunu, sanat var olduğu günden beri ressamlar ele almıştır. İnsanı ilgilendiren en önemli kavramlardan biri ölümdür. Bütün toplumlarda ölüm, bireyin yaşadığı yaşamın nihai bir sonucu, olayların etrafında döndüğü bir olgudur. Hayatın kaçınılmaz sonunu dile getirir. Bu yüzyılda yaşanan olaylara ve savaşlara sanatçılar sessiz kalmamış çalışmalarına yansıtmış içinde yaşadığı sürecin bir parçası olarak karşımıza çıkmıştır. Ölüm teması, daima sanatçıların eserlerine konu olmuş en çok üzerinde durulan konuların başında gelmiştir. Vanitas, macabre, memento mori gibi terimlerle adlandırılan ölüm konusunun ele alındığı resim, heykel ve baskılar üretilmiştir. İmgesel olarak ifade edebilme sanatsal açıdan önem arz eder. 1960 sonrası Türk resim sanatında ölüm olgusu bağlamında ele alınan imgeler, ölüm olgusunun Türk resim sanatı kapsamındaki ölüme bakış açısını değiştirmiştir. Şiddetin ve ölümün resmedilmesi yüzyıllar öncesinde de görülmektedir. Fakat yaşanan toplumsal olayların ve savaşların bir yansıması olarak şiddet ve ölüm 1960'lardan sonra, teknolojinin de gelişmesiyle daha fazla görselleşmeye başlamıştır. Resimde ölüm olgusu, öldürme teması yoğun bir şekilde kompozisyonlara yansımıştır. Buna dayalı olarak Türk resim sanatında da 1960'lı yıllardan sonra değişen imgeci yaklaşım, ölüm olgusu için ortaya atılan ve çağımızın koşullarına göre yeniden şekillenen haliyle ele alınmıştır denilebilir. Sanatçılar çağının bir gereği olarak ölüm olgusundan hareketle psikolojik ve sosyolojik olayları ve durumları gözlemleyip sanatının konularından biri haline getirmişlerdir. "1960 Sonrası Türk Resim Sanatında Ölüm Teması" başlıklı çalışmada, genel olarak ölüm kavramı üzerinde durularak ölüm olgusunu farklı imgelerle konu edinen sanatçılar ve yapıtları incelenerek konu bağlamında değerlendirilecektir.