Otel işletmelerinde işgören devir hızının verimlilikle olan ilişkisinin değerlendirilmesi ve Antalya yöresinde bir uygulama

Abstract

Bir işletmenin uzun dönemde değişen şartlara uyum gösterebil mesi, büyüme ve kârlılığının devamı, yönetimin dikkatli bir stratejik planlamadan başlayarak yönetim fonksiyonlarını eksiksiz yerine getirme sine bağlıdır. Ancak yine de organizasyon yapısı ne kadar mükemmel olursa olsun, işletmenin başarısını kişiler tayin edecektir. Yönetimin temel amaçlarından birisi, etkili bir yönetim sürecini gerçekleştirmektir. Etkin yönetimi sağlamak için, kuruluş ve gelişme dö nemlerinde kişi-araç-gereç bütünleşmesi sağlanmalı, bu amaçla işgören- ler bilgi ve yetenek yönünden tanınmalıdır. Ayrıca işletmede çalışanların kişisel özellikleri bilinmeli, örgütsel ilişkiler dengeli bir yapı içinde yürü tülmelidir. İşte bu noktada işgörenin memnuniyeti ya da memnuniyet sizliğini gösteren işgören devri karşımıza çıkar. Işgören devri, işyerinde ve özellikle belirli bir tecrübe ve ustalık gerektiren işlerde arzu edilmeyen bir durum meydana getirir. Çünkü iş ten ayrılan her tecrübeli personelin, kuruluş için yetişme ve kalifiye hale gelmesinin masrafları ile acemilik devresinde yapmış olduğu hataların maliyeti vardır. Ayrıca tecrübeli bir kişinin yerine almacak tecrübesiz bir kimsenin işe intibakı esnasında yapacağı hatalara ek olarak, tecrübesizli ğin vermiş olduğu verim düşüklüğünü de ilave edersek, işgören devri nin işletmelere ne ölçüde zararlı olduğu ortaya çıkar. İşgören devri kavramı, işgörenlerin işveren tarafından işten çıka rılması veya kendi isteği ile işten ayrılması ve bunların yerine yeni işgö-346 renlerin alınması şeklinde ortaya çıkan giriş-çıkış hareketleridir. İşgören devrini oluşturan etkenler bugüne kadar çeşitli şekillerde tanımlanmış tır. Çalışmamızda işgören devrinin nedenleri ayrılma mecburiyetinin kimden çıktığına bağlı olarak "gönüllü" ve "gönülsüz" şeklinde bir ay rıma tâbi tutulmuştur. Devirhızı konusu özellikle konaklama endüstrisinde önemli bir yere sahiptir. Çünkü otellerdeki işgören devir oranları, yıllık %100'lere varmaktadır. Bu devir oranlarının büyük bir kısmı yan nitelikli işleri ya pan işgörenlerce meydana getirilmektedir. En az devir hızına sahip otel lerde bile, yıllık en az %10 ila %15 arasında devir hızı oranı görülmekte, bu işletmeler hastalık, doğum veya emeklilik nedenleriyle ayrılanların yerine yeni işgörenlerin alımı yoluna gitmektedir. İşletmelerin işgören devrinin maliyetlerinin ne olduğunu belir ledikten sonra, maliyetleri azaltıp verimliliklerini ve kârlılıklarını artır maları için uygulayabilecekleri kısa ve uzun vadeli yöntemler mevcut tur. Bu yöntemlerin temeli işletme içi haberleşmeye ve insana gösterilen saygıya dayanır. İşletmeler bu iki konuya gereken hassasiyeti gösterdikleri oranda başarının gelmesi kaçınılmazdır. İşgören devrinin işletmeye olan maliyeti üç kısımda toplanabilir: İşgörenin işinden ayrılma maliyeti, yeni işgörenin işe alınması maliyeti ve yeni işgörenin eğitilmesi maliyetidir. İşletmelerin, işgören devrinin maliyetlerinin ne olduğunu belir ledikten sonra, maliyetleri azaltıp verimliliklerini ve kârlılıklarını artır maları için uygulayabilecekleri kısa ve uzun vadeli yöntemler mevcut-347 tur. Bu yöntemlerin temeli işletme içi haberleşmeye ve insana gösterilen saygıya dayanır. İşletmeler bu iki konuya gereken hassasiyeti gösterdikleri oranda başarının gelmesi kaçınılmazdır. Çalışmamızda işgören devrinin nedenleri, işletmelere olan mali yetleri araştırılmıştır. Sonuçta ücret, terfî, iş öğrenme imkânları, iyi arka daşlıklar, işin rahatlığı gibi konuların çalışanlar için işletmelerinde kalma ya da kalmama nedenleri olduğu saptanmıştır. Sendikaların olduğu otellerde veya uluslararası zincire üye olan otellerde işgören devir oranlan diğer otellere göre daha düşük çıkmıştır. İncelenen otellerde genelde en yüksek devir oranları Kasım aylannda gö rülmüştür. Kanımızca bunun nedeni bu dönemlerde kadroya kalan ve kalmayan kişilerin işletmelerde seçimlerinin yapılması ve kadroya gire meyen kişilerin işletmelerden çıkarılmasıdır (Bu dönemde yüksek sezon bitmiş, düşük sezona geçilmiştir). Çalışanların işletmeye olan maliyetleri konusunda da şunlar söy lenebilir: İşletme işgöreni işinden çıkarma yoluna gittiğinde kıdem taz minatı ve ihbar tazminatı gündeme gelmektedir ve çalışan kişinin çalış tığı her yıla karşılık bu miktarlar büyümektedir. Sonuç olarak; ülke genelinde sosyal güvenlik konularında yapıla cak yeni uygulamalarla ve işletmelerin uygulayacakları daha ılımlı per sonel politikalarıyla işgören devir oranı ve işletmelere olan maliyetleri azaltılabilir inancındayız.