Topraksız koşullarda yetiştirilen Meyer limonunda farklı besleme kombinasyonlarının fidan kalitesi üzerine etkileri

Abstract

Sağlıklı fidanlarla bahçe tesisi, sürdürülebilir meyveciliğin temel unsurlarından birini oluşturarak, üreticiler ve ülkenin tarım ekonomisi bekasında önemli bir yer tutmaktadır. Turunçgillerde sağlıklı fidan; ismine doğru, güçlü bir gelişme gösteren, anaç kalem kombinasyonlarında sorunu olmayan, hastalık ve zararlılardan ari fidanlar olarak değerlendirilmektedir. Hastalık ve zararlılardan ari fidan üretiminde ise fidan köklerinin toprakla temasının kesilmesi en temel uygulamalardan birisini oluşturmaktadır. Bu nedenle, turunçgil fidanları genellikle tüplü fidan olarak üretilmektedir. Tüplü fidan üretiminin en önemli sebebi ise toprak kökenli hastalıklardan korunmak için köklerin toprakla temasının kesilmesi olarak nitelendirilmektedir. Bununla birlikte fidan üreticileri albenisi yüksek ve güçlü bir şekilde gelişmiş fidan üretimi için köklerin toprağa geçmesine genellikle izin vermekte ve hatta teşvik etmektedirler. Üretim sırasında toprakla temasın tamamen kesildiği durumlarda ise tüpün tabanına ulaşan kökler kıvrılmakta, fidanlar daha zayıf gelişmekte, cılız kalmakta ve bu da fidan alıcısı tarafından talep görmemesine neden olmaktadır. Bu nedenlerle planlanan bu araştırmada, toprak kökenli hastalık ve zararlılardan ari turunçgil fidanı üretmek için fidanlarda hava budaması uygulaması yapılmıştır. Hava budaması uygulaması yapılmış fidanlarda farklı bitki besleme uygulamaları yapılarak, güçlü, kök kıvrılması olmayan ve kökü toprağa geçmiş fidanlarla rekabet edebilecek fidan üretiminin yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, topraksız bitki besleme uygulaması ile mikoriza ve mikrobiyal gübrelerin tek tek veya kombine edilmiş olarak uygulamalarının, standart fidan yetiştiriciliğine göre, fidan kalitesi üzerine etkileri morfolojik ve biyokimyasal olarak incelenmiştir. Çalışma Nisan-Kasım 2017 tarihleri arasında Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesinin seralarda yürütülmüştür. Bitkisel materyal olarak Carrizo anacı üzerine aşılanmış Meyer limon çeşidi kullanılmıştır. Bu anaç ve çeşidin seçilme sebepleri arasında; Turunç anacının Citrus Tristeza Virüsü 'ne karşı hassasiyetinden dolayı alternatif anaç arayışı içerisinde turunca en yakın anaç olarak Carrizo'nun öne çıkması ve bölgede geniş bir kullanım alanı bulmuş olması gösterilebilir. Meyer limon çeşidinin ise erkenci, yüksek verimli, uç kurutan ve soğuklara diğer limon çeşitlerine göre daha dayanıklı olması nedeniyle son yıllarda popülaritesinin artış göstermesinden dolayı seçilmiştir. Araştırmada dönemlere göre değişmekle birlikte, 6.5-7.5 meq/l NO3ֿ, 1-1.5 /l H2 PO4ֿ, 2-3.5 meq/l SO4--, 1.0 meq/l NH4+, 3.25-3.75 meq/l K+, 3-5.5 meq/l Ca++, 1.25-2.0 meq/l Mg++ topraksız bitki besleme formülasyonu olarak kullanılmıştır. Denemede mikrobiyal gübre olarak Yeditepe Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Genetik ve Biyomühendislik Bölümünden temin edilen farklı bakteri ırklarından oluşmuş (Baciullus subtilis, Baciullus. megaterium ve Lactococus spp.) bakteriyel karışım (150 cc/bitki) köklere muamele edilmiştir. Mikoriza karışımı olarak ise Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünce hazırlanan mikoriza kokteyli (Glomus spp: G. mosseae, G. etunicatium, G. clarium, G. intraradices, G. caledonium, G. macrocarpium, G. margarita, G. fasciculatum), bir yaşındaki aşılanmış Carrizo çöğürlerine 500 spor/bitki dozuna karşılık gelen 50 g/bitki mikoriza karışımı harç olarak uygulanmıştır. Ayrıca mikoriza uygulanmış bitkilere bakteriyel gübre uygulaması da yapılarak her iki karışımın birlikte uygulandığındaki etkileri de araştırılmıştır. Deneme, tesadüf parselleri deneme desenine göre düzenlenmiş olup, üç tekerrürlü ve her tekerrürde 5 fidan olacak şekilde planlanmıştır. Ortam olarak 3:1 oranında torf ve pomza karışımı kullanılmıştır. Değerlendirmeler, çöğürlerin aşılanmasıyla (Haziran) başlayacak büyüme dönemi sonuna kadar (Kasım) devam etmiştir. Araştırmada; sürgün boyu, anaç-kalem çapı, yaprak alan indeksi, fidanların kök, gövde ve yaprakların yaş ve kuru ağırlıkları, besin maddesi analizleri, kök bölgesinde mikoriza sayımı (adet), mikorizal kök enfeksiyon oranı (%), topraktaki toplam bakteri sayısı ile kök enfeksiyonlarının belirlenmesi çalışılacak parametreler olarak planlanmıştır. Denemede topraksız fertigasyon uygulamaları gerek tüplü gerekse hava budamalı saksılarda standart çiftçi koşullarındaki üretime göre daha başarılı büyüme performansı göstermiş olup, ilave Mikoriza uygulaması ise bu başarıyı çok daha yükseklere taşımıştır. Mikrobiyal gübre uygulamaları ise Mikoriza kadar etkili olamamıştır. Analiz sonuçlarında Mikoriza uygulamasının bitki büyümesini teşvik etmesi (89,47cm) yanında, klorofil miktarını artırmış ve köklerde ve yapraklarda bitki besin elementlerinden özellikle N, P ve Mn alımını artırırken fungisit etkili kimyasallardan Cu miktarında azalmaya neden olmuştur. Bu sonuçlar mikoriza kolonizasyonuyla BBE alımı arasında doğru bir orantının (pozitif ilişkinin) olduğunu göstermektedir. Mikoriza aşılaması bitkinin kök enfeksiyonu, yeşil aksam kuru madde üretimi, besin elementleri içeriği gibi büyüme ve gelişme parametrelerini önemli derecede artırmıştır.