Lojistikte taşıma modu seçim kararına etki eden faktörlerin analizi

Abstract

Günümüzde rekabet koşulları globalleşeme ile birlikte sürekli artmaktadır. Ulusal ve uluslararası rekabet ortamında ayakta kalmak isteyen firmalar lojistik stratejilerine başvurmuştur. Lojistik faaliyetler firmaların farklı pazara kolay ulaşmasında, üretim maliyetlerinin azaltılmasında, üretim kaynaklarının etkin kullanılmasında, dağıtım stratejilerini geliştirmesinde, stok kontrolünü sağlamasında, ürün teslimatlarını daha hızlı gerçekleştirmesinde, müşteri odaklı hizmetlerin sunulmasında ve ürünün taşınması sırasında oluşabilecek hasar riskini minimuma indirgemesi gibi birçok konuda firmalara katma değer sağlamaktadır. Lojistik faaliyetlerin başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi bazı seçim süreçlerine bağlıdır. Bu süreçlerden birisi de taşıma modu seçimidir. Bir taşıma aracının performansı, bir şirketin tüm lojistik işlevinin etkililiğini ve verimliliğini etkilemektedir. Bununla birlikte, taşıma modu seçimi pek çok firma için hem rekabet üstünlüğü sağlamak hem de sürdürülebilir büyüme için oldukça önemlidir. Bu nedenle, taşıma modu seçim sürecinin doğru bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için birçok kriterin belirlenmesi ve analiz edilmesi ayrıntılı bir çerçeve gerektirmektedir. Çalışmanın amacı, lojistik faaliyetlerinde verimli ve doğru taşıma modunun seçilmesine etki eden kriterler arasındaki ilişkilerin ortaya çıkarılmasıdır. Bu çalışmada Antalya Bölgesinde yer alan mobilya bileşenleri sektöründe uluslararası alanda hizmet veren bir firmanın taşımacılık modu seçiminde tercih ettiği kriterler incelenmiştir. Çalışmada öncelikle ISM (Yorumlayıcı Yapısal Modelleme) ile kriterler arasındaki ilişki düzeyi incelenerek, daha sonra MICMAC (Çapraz Etki Matrisi Çarpımının Sınıflandırmaya Uygulanması) yöntemi ile de kriterler özerk, bağımlı, bağlantılı ve bağımsız faktörler olmak üzere dört gruba ayrılarak aralarındaki etki dereceleri ve bağımlılık ilişkileri analiz edilmiştir. Çalışmada, lojistik faaliyetlerinde taşıma modunun seçim süreci konusuna önemle değinilmiştir. Çalışmanın teorik kısmında; lojistiğe, lojistiğin temel faaliyetlerine, ulusal ve uluslararası lojistik sektörünün durumuna, lojistik ve taşımacılık arasındaki öneme, taşıma modlarına ve taşıma modu seçim sürecini etkileyen kriterlere yer verilmiştir. Yapılan çalışmanın sonucunda, Lojistik Kaynaklı Müşteri Şikayet Sayısı, Taşıma Maliyeti, Taşınan Ürün Kapasitesi ve Nakliye Seferlerini Sıklığı kriterlerinin ISM hiyerarşisinin en üstünde bulunduğu, bu dört kriterin taşıma modu seçim sürecinin etkililiği ve taşıma faaliyetlerinin verimliliğini etkileyen en önemli kriterler olduğu, Yükleme, Depolama, Boşaltma Süreçlerindeki Harcanan Zaman ve Farklı Ebatta/Ağırlıkta Ürünleri Taşıyabilme Esnekliği kriterlerinin ISM hiyerarşisinin en alt seviyesinde bulunduğunu ve taşıma modu seçiminde firma uzmanlarının dikkat ettiği kriterler arasında yer aldığı anlaşılmıştır. MICMAC analizinden ise Ambalajlama, Farklı Ebatta/Ağırlıkta Ürünleri Taşıyabilme Esnekliği, Zaman Çizelgesinin Değişebilirliği, Taşınan Ürün Sayısında Esneklik, Taşıma Sürecinde Oluşabilecek Hasar, Zarar ve Çalıntı Riski, Lojistik Kaynaklı Müşteri Şikayet Sayısı, Hizmetin Tutarlılığı ve Ortalama Hizmet Süresi kriterlerinin özerk birer kriter olduğu ve bu kriterlerin sistemden etkilenmediği gözlemlenmiştir. Nakliye Seferlerinin Sıklığı ve Taşınan Ürün Kapasitesi kriterlerinin birer bağımlı faktör olduğu ve sisteme güçlü bir şekilde bağlı oldukları gözlemlenmiştir. Rotada Esneklik, Teslimat Noktasında Esneklik, Taşıma Maliyeti, Elleçleme Maliyeti, Depo Maliyeti kriterleri bağlantılı faktörleri oluşturduğunu ve bu kriterlerin kendileri de olmak üzere diğer kriterleri etkilediği anlaşılmıştır. Ulusal ve Uluslararası Rotalar ve Yükleme, Depolama, Boşaltma Süreçlerindeki Harcanan Zaman kriterlerinin birer bağımsız faktör olduğu ve diğer kriterler üzerinde etkilerinin olduğu sonucuna varılmıştır.