Özet:
Bu çalışmanın amacı Antalya ili Merkez ilçede aşılı ve aşısız fide ile cam serada tek ekim domates üretiminin ekonometrik analizinin yapılmasıdır. Araştırma kapsamında domates üretim faaliyetinin ekonomik analizi, aşılı ve aşısız fide kullanılarak yapılan domates üretiminde enerji kullanım etkinliği, aşılı ve aşısız fide seçiminde etkili olan faktörlerin belirlenmesi ve domates üretiminde maliyet etkinliği analizi yapılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler 2008-2009 yılında Antalya ili Merkez ilçedeki basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre belirlenen 180 işletmeden anket yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırmanın ekonomik analizi sonuçlarına göre aşılı fide ile yapılan domates üretiminde dekar başına net kâr ise 3.963,98 TL, aşısız fide ile domates üretiminde dekar başına net kâr ise 6.551,78 TL olarak bulunmuştur. Aşılı ve aşısız fide kullanılarak yapılan domates üretiminde enerji kullanım etkinliğinin belirlenmesinde enerji çıktı-girdi oranı, spesifik enerji ve enerji verimliliği hesaplanmıştır. Analiz sonuçlarına göre aşısız fide ile üretimde enerji etkinliği daha yüksek bulunmuştur. Üreticilerin fide seçimlerine etki eden faktörlerin belirlenmesinde Logit analizi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre domates üretimi yapılan sera genişliği değişkeni %10, üreticinin eğitimi değişkeni %5, üretimini yaptıkları domates ürününün ortalama satış fiyatı %1 ve fide fiyatı değişkenleri %0,1 önem seviyesinde istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Araştırmada modele dahil edilen üretici yaşı, deneyimi ve üretim miktarı değişkenleri anlamlı bulunmamıştır. Araştırmada cam serada aşılı ve aşısız fide ile tek ürün domates üretiminin yapıldığı işletmelerde etkinsizliğin nedenlerini açıklamak için stokastik sınır maliyet yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre aşılı fide ile domates üretimi yapan işletmenin ortalama maliyet etkinliği 1,000004 olarak tahmin edilmiştir. Bu sonuç işletmecilerin minimum maliyet oranında üretim yaptıkları anlamına gelmektedir. Diğer yandan aşısız fide ile domates üretimi yapan işletmelerde toplam üretim maliyetindeki yaklaşık %97'lik varyasyon, üreticilerin maliyet etkinliklerindeki farklılıklardan kaynaklanmaktadır.
