Özet:
Tüm dünya denizleri yılda 10 milyar ton balast suyu, 10 milyon ton pis su, 3,25 milyon ton petrol ve milyonlarca ton katı atık ile kirletilmektedir. Genellikle, liman kentlerinde gemilerin sintine ve atıksularından kaynaklanan bir deniz kirliliği riski ile karşı karşıya kalınmaktadırlar. Yaşamak için ihtiyaç duyduğumuz oksijenin %70'i denizler tarafından sağlanmaktadır. Bundan dolayı üç tarafı denizlerle çevrili olan Ülkemizin, turizm, balıkçılık ve deniz ticareti açısından büyük bir gelir kaynağı olan Mavi Vatan denizlerimizin kirlilikten korunması büyük bir öneme sahiptir. Denizlerimizde petrol ürünlerinin karakterizasyonuna ilişkin çalışmalarına rastlansa da gemilerden kaynaklı sintine suyu ve atıksuyun kontrolü ve yönetimi konularında literatürde henüz bir çözüm oluşturulamamıştır. Denizlerde petrol kirliliği ve kazalardan kaynaklı oluşabilecek kirlilik konusunda risk değerlendirmesi ve yönetimi çalışmaları yapıldığı görülmüştür. Ancak, gemilerden kaynaklı atıkların risk değerlendirmesi ve kontrolü konusunda çalışmaya rastlanmaması nedeniyle özgün bir çalışma olacaktır. Çalışmada gemilerden kaynaklı atıksu ile sintine suyunun risk hesaplamasında geliştirilen ve literatürde ilk defa kullanılan model her limana veya her gemiye uygulanabilir bir özelliğe sahiptir. Ayrıca bu atıkların oluşturduğu insan sağlığı riskinin de ilk defa bu çalışma ile hesaplanarak önemli boyutlarda olduğunu da görülmüştür. Çalışmada bir geminin üretebileceği sintine atığı miktarının 0,78-3,16 m3 arasında ve atıksu atığı miktarının ise 9,28-15,38 m3 arasında değişebileceği belirlenmiştir. Deniz suyunda ölçülen ağır metal konsantrasyonları ilgili yönetmelik kapsamında değerlendirildiğinde krom 16 kat, çinko 7,5 kat, demir 162 kat daha yüksek olduğu görülmüştür. Sintine ve atıksu içeriğindeki ağır metallerden kaynaklı MCS yöntemiyle hesaplanan insan sağlığı kanserojen risk değerleri hesaplamalara göre en yüksek riski sintine suyu içeriğindeki Ni'in oluşturduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma kapsamında geliştirilen model sayesinde liman veya körfezler gibi hassas alanlarda kullanılarak sintine ve atıksuyun oluşturduğu riskin azaltılabileceği değerlendirilmektir. Antalya Körfezi'nde yapılan bu çalışmadan elde edilen veriler gemi atıklarının etkin ve doğru şekilde yönetimi konusunda daha kapsamlı çalışmaların da yapılmasına ihtiyaç olduğunu göstermektedir.
