Örten ikiz çift yıldız sistemlerinin analizi

Abstract

Galaksimizi ve sonrasında büyük ölçekte evreni anlamaya başlamak için en temelden başlayarak, galaksilerin bir nevi yapıtaşını oluituran yıldızları anlamamız gerekir. Örten çift yıldız sistemleri, yıldızlar hakkında sundukları ayrıntılı bilgiler ile modern astrofiziğin gelişmesinde büyük rol oynarlar. Bir çift yıldız sistemindeki bileşenlerin kütlelerinin birbirine olan oranı 0.95'den büyük ise, bu sisteme ikiz çift yıldız sistemi; eğer bu sistemde bir tutulma gerçekleşiyorsa da bu sisteme örten ikiz çift yıldız sistemi denir. Bu tez çalışmasında Kepler uzay teleskobunun verileri ile oluşturulan Kepler Eclipsing Binary Catalog (KEBC)'nin incelenmesi sonucu seçilen 88 çember yörüngeli örten ikiz çift yıldız sistemi adayı arasından, 43 çember yörüngeli örten ikiz çift yıldız sistemi belirlendi. Belirlenen sistemlerin fotometrik gözlemleri yapıldı ve sistemlerin renk indisleri elde edildi. Elde edilen renkler, renk-renk diyagramlarında kullanılarak belirlenen ikizlerin tayf türleri tespit edildi. Bu sistemlerin tayf türlerinin doğruluğunu test etmek amacıyla belirlenen fotometrik uzaklıklar hesaplandı ve Gaia uzaklığı ile karşılaştırıldı. Sonuç olarak; 43 çember yörüngeli ikiz adayı sistemden 34 tanesinin tayf türü, Gaia uzaklıkları ile uyumlu oldu˘gu görüldü. KEBC'deki basık yörüngeli örten ikiz çift sistemler ise Kjurkchieva vd. (2017)'nin belirlediği listeden 47 basık yörüngeli örten ikiz çift yıldız sistem adayı seçildi ve analiz edilerek 15 tanesinin basık yörüngeli örten ikiz çift yıldız sistemi olduğu tespit edildi. Toplamda tayf türü belirlenen 49 örten ikiz çift yıldız sisteminin tayf türü dağılımları incelendi ve literatürdeki diğer örten ikiz çift yıldız sistemi dağılımları ile kıyaslandı. Mutlak parametrelerinin belirlenmesi için SB9'dan üç sistem (AN Cam, RS Ari, V455 Aur) seçildi ve bu sistemlerin mutlak parametreleri ile metal bollukları belirlendi. MESA evrim kodu kullanılarak bu sistemlerin ba¸slangıç yörünge parametreleri hesaplandı ve hesaplanan parametreler ile sistemlerin detaylı evrim analizi gerçekleştirildi. Eker vd. (2018) kataloğundan seçilen mutlak parametreleri iyi belirlenmiş 34 örten ikiz çift yıldız sisteminin çift yıldız evrim analizi hesaplanarak sistemlerin başlangıç yörünge parametreleri hesaplandı ve yıldız oluşum senaryoları tartışıldı.