Yeni yoksulluk ve iş gücü piyasasında "Yaşlı çalışan yoksullar": Antalya ili örneği

Abstract

Günümüzde giderek kentlerde yoğunlaşan yeni yoksulluk, istihdamın esnek ve güvencesiz yapısından bağımsız ele alınamaz. Yeni yoksulluk olgusu, derinleşen eşitsizlik ve toplumsal dışlama mekanizmalarıyla dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, istihdam koşullarının önemi daha da belirgin hale gelmektedir. İstihdama dahil olamamak, gelirin yanı sıra sosyal, kültürel, mekânsal dışlanma süreçlerini de beraberinde getirmektedir. Bu çerçevede yeni yoksulluk sadece ekonomik değil sosyal, kültürel, duygusal ve bilişsel bütün boyutlarıyla bir bütünlük içerisinde ele alınması gereken bir olgudur. Bu tez çalışmasında, yeni yoksulluk olgusu bağlamında "yaşlı çalışanlar"ın iş gücü piyasasında var olma biçimlerine ve deneyimlerine odaklanılmıştır. Yoksulluğun aldığı görünümler, yaşlı bireyler açısından da konunun analizini önemli hale getirmektedir. Kronolojik ve biyolojik yaşın getirisi olabilen kırılganlık durumu, yoksul yaşlı çalışanların iş piyasasına dahil olabilmek için daha fazla çaba sarf etmelerine neden olmaktadır. Yoksulluk olgusuna eklemlenen yaşlılık, katmanlaşarak daha derin bir yaşlı yoksulluğuna yol açmaktadır. Yaşlı çalışanların, iş gücü piyasasında var olma nedenleri, biçimleri ve deneyimleri; yoksulluk yaşantısının aldığı yeni görünümlerin anlaşılmasını sağlayacak ve yoksulluğu sadece temel ihtiyaçların karşılanmasıyla sınırlı tutulmayarak, çoklu yoksunluk durumlarının kavrayışına da imkân verecektir. Yaşlı çalışan yoksulların deneyimlerine odaklanmak; çok yönlü kırılganlık durumlarının ürettiği sosyal sorunların, geleceği de içerecek şekilde kırılganlığın sürekli hale geldiğinin işaretlerini açığa çıkaracak ve gelecek kurgusu üzerinde çok yönlü düşünmeyi sağlayacaktır. Yoksullukla baş edebilmek için iş gücü piyasasında var olma çabası gösteren yaşlı bireylerin yaşantılarına yoksulluk olgusu bağlamında yoğunlaşmak; çalışma yaşamının aldığı görünümler ve bu süreçlerin sosyal sonuçlarını da ortaya koymaktadır. Buradan hareketle bu çalışmanın amacı, iş piyasalarında yer edinmeye çabalayan yaşlı yoksulların deneyimleri; "çalışma koşulları", "sosyoekonomik durum", "dayanışma ağları", "çalışan yoksulluğu" ve "yaşlı çalışan yoksulluğu" bağlamında kavranmaya çalışılmaktadır. Çalışma Antalya ilinin Konyaaltı ve Kepez ilçelerinde bulunan Çalışma ve İş Kurumu'na (İŞKUR) iş aramaya gelen elli (50) yaş ve üzeri bireyler ile yürütülmüştür. Bu kapsamda otuz üç (33) erkek ve on üç (13) kadın olmak üzere toplam kırk altı (46) kişi ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular; yaşlı çalışan yoksulluğunun ana sebeplerinin işsizlik, yetersiz gelir ve yaş ayrımcılığı olduğunu göstermektedir.