Pliyosen yaşlı Ilgın (Konya) kömürlerinin biyomarker özellikleri

Abstract

Bu çalışma kapsamında Ilgın (Konya) bölgesindeki Pliyosen yaşlı Dursunlu Formasyonu kömürlü birimlerinin organik jeokimyasal-petrografik özellikleri (paleoortam-paleoiklim özellikleri, organik maddenin olgunlaşma düzeyi, kaynak kaya potansiyeli ve kömürleşme derecesi) üzerinde incelemeler yapılmıştır. Havzadaki Pliyosen yaşlı birimler kiltaşı (beyaz, sarı ve yeşil), marn, kumtaşı ve yer yer linyit damarlarından oluşmaktadır. Pliyosen yaşlı Dursunlu Formasyonun ait kömür birimlerinin TOC miktarı % 40,11-49,62 (ort. % 45,21), olgunlaşma düzeyi olgunlaşmamış (Tmax, ort. 416 0C) ve kerojen türü Tip III kerojen olarak tespit edilmiştir. İncelenen örnekler potansiyel kaynak kaya özelliği görtermektedir. Fakat henüz gaz/petrol oluşturacak kadar olgunlaşma göstermemiştir. Biyomarker jeokimyası verilerinden elde edilen değerler vasıtasıyla Konya-Ilgın kömürlerinin kömürleşme süreci ile paleoortam özellikleri incelenmiştir. N-alkan ve isoprenoid, steran, terpan, monoaromatik steroid, triaromatik steroid, fenantren ve dibenzotiyofen verileri karasal ve gölsel alg içeren organik maddenin paleobataklıkta birlikte çökelim gösterdiğini ve turbalaştığını işaret etmekte olup anoksik koşullar sunmuştur. İncelenen örnekler olgunlaşmamış-erken olgun aralıkta değişim göstermektedir. CPI-OEP indekslerinden elde edilen parametrelere göre çalışma sahasına ait örneklerin olgunlaşmamış-erken olgun aralıkta olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Gaz kromatogramlarında belirlenen UCM organik maddenin olgunlaşmamış düzeyde olduğuna ve biyodegredasyona uğradığını göstermektedir. Çalışma sahasına ait örnekler üzerinde yapılan petrografik analiz verilerine göre baskın maseral grubunu hüminitler (% 62-73) oluşturmaktadır. Hüminit grubundan başka az miktarda liptinit (% 2-4) ve inertinit (% 8-14) grubu maserallerine de rastlanılmaktadır. Ayrıca kömür birimlerinde pirit (% 3-5) ve kil-silikat (% 13-18) miktarları da yüksek değerlerde gözlemlenmiştir. Pliyosen yaşlı Dursunlu Formasyonun ait kömür birimlerinin vitrinit/hüminit yansıma (Ro) ölçümleri % 0,3667-0,3850 arasında olup olgunlaşmamış organik maddeye işaret etmektedir. Dursunlu Formasyonu kömür birimlerinin element analiz verilerine göre karbon (C)miktarı % 52,01-56,70, hidrojen (H) miktarı % 3,48-3,86, oksijen (O) miktarı ise %20,27-25,05, azot (N) miktarı %0,84-1,43 ve kükürt (S) miktarı ise % 4,95-6,44arasında değişim göstermiştir. Ayrıca elementel analiz verileri kullanılarak atomik H/C (0,78-0,82) ve O/C (0,26-0,33) değerleri hesaplanmıştır. Van Krevelen diyagramına göre de kömür örneklerinin organik madde tipi III. Tip kerojen ve "Linyit ve Alt Bitümlü Kömür" sınıfında olduğu belirlenmiştir.