Antik dönemden günümüze mimari mekan arayışı; Behruz Çinici ve Şevki Vanlı eserlerinin mekanı algılamasını sağlayan ögeler açısından irdelenmesi

Abstract

Dört bölümden oluşan tezin giriş kısmında teze giriş yapılmış ve amacı belirtilmiştir. Algı, mekan ve mekanın tarihsel gelişimi, bu çalışmanın kuramsal temelini oluşturan kavramlardır. Öz olarak çalışmanın amacı bu incelenen algı, mekan ilişkileri doğrultusunda, mekanın algılanmasını sağlayan öğeler açısından, belirleyici ve öne çıkan mimarların örnek yapılarının irdelenmesidir. Bu bağlamda da Behruz Çinici ve Şevki Vanlı'nın birer kamu yapısı ve birer konut yapısı ele alınmıştır. Behruz Çinici'ye Ağa Han ödülünü kazandıran TBMM Cami ile Aytan Evi tasarımı, Şevki Vanlı'nın Dünya Ticaret Merkezi olarak da adlandırılan Soyut A.Ş. Yönetim Binası ile İkiz Ev tasarımı incelerek, mekan algısı konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu yapıların incelenmesinde planlardan, kesitlerden ve kütle fotoğraflarından yararlanılmıştır.Tezin birinci bölümünde ise mekan kavramı, kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. İlk önce çeşitli düşünürlerin mekan hakkındaki yorumlarına yer verilmiş, daha sonra mimarlıkta mekan kavramı açıklanmış ve `ilkel', `algısal', `varoluşsal', `kutsal ve dinsel', `mutlak', `coğrafi', `kavramsal ve soyut', `sosyal', `pozitif ve negatif', `iç ve dış' tanımlamaları örneklerle incelenmiştir.Mekanın Tarihçesi adlı ikinci bölümde, tarih öncesi dönemden günümüze insan ve toplum ihtiyacına göre değişen, farklılaşan mekan kavramı, Tarih Öncesi Dönemde, Antik Çağda, Eski Yunan'da, Roma'da, Bizans'ta, Orta Çağda, Gotik Mimarlıkta, Rönesans'ta, Barok'ta, Yirminci Yüzyılda ve Türk Mimarlığında mekan anlayışları resimlerle örneklendirilerek açıklanmıştır.Mekan ve Algılama başlıklı üçüncü bölümde, algı kavramı çeşitli kaynaklardan araştırılarak, açıklanmıştır. Mimariyi anlayabilmek için, içinde değişik zamanlarda yaşamak, hareket etmek, farklı açılardan görmek gerekmektedir. Mekan algısı görme ile başlar ve hareket ile birlikte olunca bütünü anlama gerçekleşir. Bedensel olarak gerçekleşen bu algılamayı zihinsel algılama da desteklemelidir. Aynı zamanda bu başlık altında mekan algısını etkileyen ölçü, ölçek, hafıza, sınır, ışık, hareket, zaman ve mekan konuları ele alınmış, hareket ve zaman konusu altında lineer, merkezi ve her ikisinin birleşiminden oluşan mekan kavramları açıklanmıştır. Mekanın algılanmasında süreklilik kavramı önemlidir. Süreklilik,mekan kurgusu açısından değerlendirilmiş, hacimle oluşturulan, yüzeyle oluşturulan, fonksiyonla oluşturulan süreklilik kavramları açıklanmıştır.Son bölümde, mekanın algılanması konusunda uygulanmış projeler olan örnekler üzerinde incelemeler yapılmıştır. Türkiye mimarlık ortamında belirleyici ve yönlendirici bir rol üstlenen Behruz Çinici ve Şevki Vanlı'nın birer kamu yapısı ve birer konut yapısı seçilmiştir. Behruz Çinici'ye Ağa Han ödülünü kazandıran TBMM Cami ile Aytan Evi tasarımı, Şevki Vanlı'nın Soyut A.Ş. Yönetim Binası ile İkiz Ev tasarımı mekanın algılanmasını sağlayan öğeler açısından irdelenmiş ve sonuç olarak mekanın oluşturulmasında fiziksel özelliklerin çok iyi uygulanmasının yanında algısal anlamda kullanıcıları tatmin eden mekanlar yaratılmasının önemi vurgulanmıştır.