Otizm spektrum bozukluğuna sahip kardeşi olan ergenlerin yılmazlık kaynakları ile kardeşlerine yönelik tutumlarının incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın birinci amacı, Otizm Spektrum Bozukluğuna (OSB) sahip kardeşi olan ergenlerin yılmazlık kaynakları ve kardeşe yönelik tutumlarında çeşitli demografik değişkenlere göre anlamlı bir farklılık olup olmadığını incelemektir. Araştırmanın ikinci amacı ise OSB'ye sahip kardeşi olan ergenlerin yılmazlık kaynaklarının engelli kardeşlerine yönelik tutumlarını anlamlı bir şekilde yordayıp yordamadığını incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Denizli ve İzmir ilinde yaşayan, Otizm Spektrum Bozukluğuna sahip kardeşi olan 254 ergen oluşturmaktadır. Katılımcıların ulaşılabilirliğinin zor olması nedeniyle çalışma grubu, Denizli ve İzmir illerinde yer alan çeşitli ortaokul ve liseler ile özel eğitim merkezlerine devam eden öğrencilerin kardeşlerinden seçilmiştir. Araştırmanın verileri 2016-2018 yılları arasında toplanmıştır. Katılımcıların yaş aralığı 11 ile 18 arasında değişmektedir ve katılımcıların 123 kız 131 erkektir. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak Engelli Kardeşe Yönelik Tutum Ölçeği, Çocuklar İçin Yılmazlık Ölçeği ve araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Araştırmada Mann Whitney-U analizinin sonuçlarında cinsiyet değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının arkadaş alt boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Engel türü değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının aile alt boyutunda ve kardeşe yönelik tutumun kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce ve kardeşin durumuna ilişkin üzüntü, endişe alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Bakıma yardımcı birinin varlığı değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının okul-öğretmen alt boyutunda ve kardeşe yönelik tutumun kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce alt boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Kardeşin cinsiyeti değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının arkadaş alt boyutunda ve kardeşe yönelik tutumun kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce alt boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Araştırmada Kruskal Wallis analizinin sonuçlarında, ailenin içinde yer aldığı gelir grubu değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının ve kardeşe yönelik tutumun tüm alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Engel derecesi değişkenine göre yılmazlık kaynaklarının okul-öğretmen alt boyutunda ve kardeşe yönelik tutumun kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce ve kardeşin durumuna ilişkin üzüntü ve endişe alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu bulgulanmıştır. Çoklu regresyon analizi sonucunda yılmazlık kaynaklarından kendisi ve arkadaş alt boyutlarının kardeşi ile yaşamaya ilişkin duygu ve düşünce puanlarını anlamlı bir şekilde yordadığı bulgulanmıştır. Yılmazlık kaynaklarından arkadaş ve okul-öğretmen alt boyutlarının kardeşin özelliklerine ilişkin düşünce puanlarını anlamlı bir şekilde yordadığı bulgulanmıştır. Yılmazlık kaynaklarından aile, kendisi ve arkadaş alt boyutlarının kardeşin durumuna ilişkin üzüntü, endişe puanlarını anlamlı bir şekilde yordadığı bulgulanmıştır.