Annelerin 60-66 aylık kız ve erkek çocuklardan öz bakım becerilerine ilişkin beklentileri: Bir karma yöntem araştırması

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, 60-66 aylık çocukları olan annelerin, kız ve erkek çocukların öz bakım becerilerine yönelik beklentilerinde anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemektir. Ayrıca bu araştırmada çocukların cinsiyetlerine göre kurum ve ev yaşantılarında bu becerileri gösterme durumlarını ortaya koymak ve annelerin çocukların cinsiyetlerine göre özbakım becerilerine ilişkin beklentilerindeki benzerlik ve farklılıkların nedenlerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada karma araştırma yöntemlerinden sıralı açıklayıcı tasarım (NİCEL→nitel) modeli kullanılmıştır. Araştırma grubu, 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Muş İli Hasköy İlçesinde bulunan bağımsız anaokullarına devam eden 60-66 aylık 30 kız, 30 erkek olmak üzere toplam 60 çocuk ve bu çocukların annelerinden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel kısmında veri toplama aracı olarak Ayşe Çetinkaya (2012) tarafından geliştirilen Okul Öncesi Öz bakım Becerileri Ölçeği'ndeki maddelerden faydalanılarak oluşturulan Anaokulu Yaşantıları Öz bakım Beceri Anket Formu, Ev Yaşantıları Öz bakım Beceri Anket Formu ve Çocuklardan Beklenilen Öz bakım Becerileri Anket Formu kullanılmıştır. Çocukların kurum yaşantısında gerçekleştirdiği öz bakım becerilerinin belirlenmesi amacıyla oluşturulan anket öğretmenler tarafından doldurulmuştur. Çocukların ev yaşantılarında gerçekleştirdikleri öz bakım becerilerin belirlenebilmesi için oluşturulan anket ise anneler tarafından doldurulmuştur. Nicel verilerin analizinde ki-kare fark testi kullanılmıştır. Annelerin çocukların özbakım becerilerine ilişkin beklentilerinin belirlenebilmesi için araştırmacı, annelerle yüz yüze bireysel görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmeler iki oturumda gerçekleştirilmiştir. İlk oturumda annelere "5 yaşındaki kız çocuğu …yapar mı? " yönergesi verilmiştir. Verilen yönerge ile ankette yer alan maddeleri cevaplamaları istenmiştir. Bu oturumda annelerin kız çocuk beklentilerine ilişkin veriler toplanmıştır. İki hafta ara ile yapılan ikinci oturumda aynı uygulama işlemi erkek çocuğuna yönelik yönergeler verilerek yapılmıştır. Araştırmanın nitel kısmında, annelerin çocukların cinsiyetlerine göre öz bakım becerilerine ilişkin beklentilerinin nedenlerini toplumsal cinsiyet bağlamında incelemek amaçlanmıştır. Nicel araştırma verilerinden elde edilen sonuçlara göre, cinsiyetler arasında görülen beklenti farklılıklarını en çok gösteren 4 anne nitel çalışma grubuna alınmıştır. Bu annelerin beklentilerindeki farklılıkların nedenlerini belirlemeye yönelik yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuştur. Verilerin analizinde betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları annelerin kız ve erkek çocukların öz bakım becerilerine yönelik beklentilerinden sadece tertip düzen becerilerine ilişkin maddelerde kız çocuklarına ait beklentiler lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Aynı zamanda kız ve erkek çocukların öz bakım becerileri ile ilgili gösterdikleri davranışların kurum ve ev yaşantısında farklılık gösterdiği bulunmuştur. Annelerin çocukların cinsiyetine göre tertip düzen becerilerine ilişkin beklentilerinin farklılaşmasının sebepleri üzerinde içerik analizi yapılmıştır. Bu analiz sonuçları; annelerin "erkeklerin tertip düzen becerilerine sahip olmayışı " "kızların tertip düzen işlerine daha istekli olması" "kızların anneyi model alması" "babanın olumsuz model olması" "ev temizliğinin kadın işi olması" ve "erkek çocuklardan tertip düzen davranışlarının talep edilmemesi" kategorilerinde ele alınabileceğini ortaya koymuştur.