Kadın girişimciliği ve sosyal sermaye . Antalya’da faaliyet gösteren kadın girişimciler üzerine bir araştırma

Abstract

Girişimcilik ekonomik ve toplumsal gelişmeyi etkileyen bir kavram olarak özellikle kadınlara istihdam alanı yaratması bakımından önemlidir. Girişimcilik kadınların istihdama daha fazla katılmalarını sağlayan önemli bir yol olarak ön plana çıkmaktadır. Türkiye'de son yıllarda kadın girişimciliğine yönelik önemin artması ile birlikte kadın girişimcilerin toplum içinde karşılaştıkları zorluklar ve faydalandıkları destekler göz önüne alındığında sosyal sermayenin kadın girişimciler için önemi ortaya çıkmaktadır. Kadın girişimciler sosyal ağlar, güven, birliktelik, dayanışma, sosyal ve siyasal katılımı da kapsayan sosyal sermaye kaynakları ile iş kurma ve geliştirme süreçlerinde ve her türlü sorunun çözümünde girişimcilik anlamında dezavantajlarını avantaja çevirebilmektedirler. Buradan hareketle bu çalışmanın amacı kadınların istihdam olanaklarının artırılmasının önemli bir yolu olan kadın girişimciliğinde sosyal sermayenin etkisi, Antalya'da faaliyet gösteren kadın girişimciler bağlamında incelenmiştir. Sosyal sermaye unsurlarından biri olan katılım özelliğinden yola çıkılarak Antalya'da faaliyette bulunan ve T.O.B.B. Antalya Kadın Girişimciler Kurulu ya da AGİDER'e mensup olan örneklem dâhilindeki 20 kadın girişimci ile nitel araştırma teknikleri kapsamında görüşme yapılmıştır. Kadın girişimcilerle yapılan görüşme verileri içerik analizi tekniği kapsamında analiz edilmiştir. Kadın girişimcilerin sahip oldukları finansal destekler, sosyal destekler, karşılaştıkları zorluklar ve yaşam memnuniyetleri ile görüşülen kadınların ve toplumun sahip olduğu kadın girişimcilik algısı sosyal sermaye düzeyleri kapsamında değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında sosyal sermayeye ait belirleyiciler üzerinden elde edilen bulgulara göre, kadınların girişimcilikte başarılı olmanın yollarını nasıl tarif ettikleri açıklanmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde girişimcilik ve kadın girişimciliğine dair kavramsal bir çerçeve oluşturulmuş ve özellikle kadın girişimciliğinin Türkiye'deki mevcut durumu ve potansiyel girişimci sayıları verilerek kadın girişimcilerin karşılaştıkları zorluklar hem bireysel hem de toplumsal açıdan literatür bağlamında ele alınmıştır. İkinci bölümde sosyal sermaye kavramının ve unsurlarının kavramsal çerçevesi sunulmuş ve girişimcilik ve kadın girişimciliğinin sosyal sermaye ile ilişkisi açıklanmıştır. Ayrıca geçmişten günümüze sosyal sermaye ve girişimcilik ilişkisini ele alan ulusal ve uluslararası çalışmalara da yer verilmiştir. Üçüncü bölümde araştırmaya dair yöntem ve bulguların detaylı analizi yer almaktadır. Kadın girişimcilerin demografik özellikleri ve girişimcilik faaliyetlerine dair bilgilere ve kadın girişimcilerin sosyal sermaye ile olan ilişkisine ışık tutmak amacıyla 20 kadın girişimci ile yapılan yüz yüze görüşmelerin bulguları yorumlanmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgulara göre, kadın girişimcilerin finansal sermaye temininde genellikle eş, aile veya arkadaş gibi yakın çevre bağlantıları etkili olmaktadır. Kadın girişimcilerin finansal destekleri gibi sosyal destek kaynakları arasında da eş ve aile üyeleri belirgindir. Diğer taraftan kadın girişimcilerin karşılaştıkları her türlü zorluğa rağmen sahip oldukları sosyal sermaye kapsamındaki destek mekanizmalarının gücü ve etkisi zorluklarla baş etmede önemli bir yol olmaktadır. Sosyal ağlar açısından kadın girişimciler özellikle girişimcilik faaliyetlerini kurma ve sürdürme aşamasında gerekli olan destek ve bilgi kaynaklarına ulaşmak için resmi kaynaklardan ziyade daha çok eş, aile üyeleri, akrabalar ve arkadaş çevresi gibi resmi olmayan kaynaklara başvurmayı tercih etmektedirler. Katılım düzeyi açısından kadın girişimcilerin sivil toplum örgütlerine üyelikleri ve faaliyetlerine aktif katılımlarının sahip oldukları sosyal sermaye düzeyini güçlendirdiği görülmektedir. Benzer şekilde güven ve güvenlik düzeyine ilişkin bulgulara göre, çoğu katılımcının topluma güvenme, çevreye güvenme ve güvenilir bir insan olma boyutları dâhilinde verdikleri olumlu cevaplar, sahip oldukları sosyal sermaye düzeyini güçlendirdiğini göstermektedir.