Özet:
Arazi toplulaştırma projelerinin başarılı olması ve zamanında tamamlanabilmesi; toplulaştırmanın en önemli aşamalarından biri olan derecelendirmenin arazi sahipleri tarafından kabul edilebilir düzeyde, sağlıklı ve adil olmasına bağlıdır. Dünyanın birçok ülkesinde arazi derecelendirme çalışmalarında çeşitli yöntemler geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Ülkemizde ise derecelendirme haritaları toprak endeksi, verimlilik ya da varlık puanı ve konum endeksi puanı gibi üç farklı kritere göre belirlenmektedir. Ancak kullanılan bu yöntemin yüzeysel ve detaydan uzak oluşu yeni ve daha kapsamlı bir eşitliğin geliştirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Yapılan bu çalışmada derecelendirme haritalarının oluşturulmasında kullanılan sınıflandırılmış ve sınıflandırılmamış parsel endekslerinin belirlenmesi için arazi toplulaştırması yapılan bölgenin coğrafi, fiziksel, kültürel ve sosyo-ekonomik yapısını dikkate alan uluslararası kriterlere uygun daha detaylı yeni bir eşitlik geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmada eşitliklerde kullanılan parametrelerin oranlarının arazi toplulaştırmasında parsel endekslerine, kesinti oranlarına ve miktarlarına ve hakediş miktarlarına olan etkileri de araştırılmıştır. Antalya ili sınırları içerisinde yer alan Aksu çayının arazi toplulaştırması yapılan arazilerindeki üst, orta ve alt zonlarında yer alan arazilerden üst zonu temsilen Serik ilçesine bağlı Çatallar Mahallesi, orta zonu temsilen Serik ilçesine bağlı Abdurrahmanlar Mahallesi ve alt zonu temsilen Aksu ilçesine bağlı Solak Mahallesi arazileri materyal olarak seçilmiştir. Çalışma sonucunda tüm eşitliklerin parsel endeksini mevcut yönteme göre daha detaylı hesapladığı belirlenmiştir. Tüm mahallelerde parsel endeksi ve kesinti oranı açısından toprak endeksinin %30'unun arazi nitelik endeksinin %70'inin alındığı eşitlik avantajlı iken, kesinti miktarı ve hakediş açısından toprak endeksinin %50'sinin arazi nitelik endeksinin %50'sinin alındığı eşitlik avantajlı çıkmıştır. Eşitlikte toprak puanı önemli bir parametre olduğu için toprak puanı oranın %50 olduğu eşitlik çalışmada en avantajlı eşitlik olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak bu çalışma ile ülkemizde yapılan arazi toplulaştırması çalışmalarına sistem ve yöntem açısından yeni bir bakış açısı kazandırılmış ve mevcut yöntemlerin eksik yönleri değerlendirilerek, yeni bir yöntem önerilmiştir.
