Abstract:
Gelişen sanayi ve artan tarımsal faaliyetlere bağlı olarak kullanılan kimyasal maddelerden bozunmaya karşı dirençli, uzun mesafe taşınım potansiyeli bulunan, biyolojik birikim gösteren ve toksik özellikte olanlar kalıcı organik kirleticiler (KOK) olarak bilinmektedir. Çevre ve insan sağlığı üzerindeki toksik etkileri nedeniyle uluslararası sözleşmeler ile kullanımı yasaklanmış olan KOK'lar kalıcı özellikleri ve olası illegal kullanımları nedeniyle çevresel ortamlarda bulunabilmektedir. Bu çalışmada, yoğun tarımsal faaliyet ve seracılık uygulamaları nedeniyle geçmişte yoğun kullanım potansiyeli olan Kumluca'da mevcut KOK kirliliği, toprak ve pasif hava örnekleri ile incelenmiştir. Kiral analiz ile kimyasalların güncel kullanımları değerlendirilmiş ve tespit edilen kimyasalların potansiyel sağlık riskleri belirlenmiştir. Hava ve toprak örneklerinde 22 adet organoklorlu pestisit (OCP) ve 15 adet poliklorlu bifenil (PCB) bileşiği analiz edilmiştir. Örnekleme, ön izleme ve detaylı izleme olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Örneklerde tespit edilen kirletici seviyeleri örnekleme noktaları ve örnekleme dönemlerine göre farklılık göstermektedir. Ön izleme dönemi hava ve toprak örneklerinde Σ22OCP seviyeleri sırasıyla 0,884-97,0 pg/m3 ve 0,463-9,87 ng/g kuru ağırlık aralığında; Σ15PCB seviyeleri sırasıyla tespit edilemedi (te)-213 pg/m3 ve te-1,35 ng/g kuru ağırlık aralığındadır. Detaylı izleme dönemi hava ve toprak örneklerinde Σ22OCP seviyeleri sırasıyla 32,6-741 pg/m3 ve te-28,1 ng/g kuru ağırlık aralığında; Σ15PCB seviyeleri sırasıyla te-2767 pg/m3 ve te-0,302 ng/g kuru ağırlık aralığındadır. Kirleticilerin mevsimsel seviyelerinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Hava ve toprak örneklerinde en fazla tespit edilen OCP bileşikleri endosülfan ve diklorodifeniltrikloroetan türevleridir. Güncel kirletici girdisinin değerlendirilmesi amacıyla yapılan kiral analizler bazı istisnalar dışında güncel kirlilik girdisi olmadığını göstermiştir. Kirleticilerin hava-toprak arasındaki dağılımına bakıldığında havadan toprağa geçişin baskın olduğu görülmüştür. Yapılan sağlık riski değerlendirmesi, bölgede tespit edilen kirleticilerin iki istisna dışında kanserojen ve kanserojen olmayan sağlık etkisi olmadığını göstermiştir.
