Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşam tasarımları belgeleme ve yorumlar

Abstract

Bu çalışmada Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşam Tasarımları incelenmiştir. Çalışmada, Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşamlarını belgelemek, kadın ve erkek giyim kuşamlarını ayırmak, giyim kuşamları kimlerin ne şekilde kullanıldığını belirlemek, sosyal statü ve dönemsel dağılımlarını saptamak ve giyim kuşam geleneğini açıklayarak, Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamına dair yeni yorumlamalar ile özgün bir koleksiyonun hazırlaması amaçlanmıştır. Çalışmanın bölgesel kapsamı Kuzey Kafkasya olarak belirlenmiştir. Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşam geleneği konusunda bilgi alınabilen, Karaçay Balkarlar'a ait "Nart Destanı" ve "Özden Adet" adındaki kanun (töre) kitabı, bilimsel yayınlar, kaynaklar, dil, hukuk, gelenek ve görenekler, alışkanlıklar, etik kurallar, ahlaki değerler, arkeolojik bilgiler, müze ve arşiv kayıtları, eserler, resimler, çizimler, örnekler, fotoğraflar ve özel aile arşivleri incelenerek birçok konuda bölge insanına ait önemli bilgiler ortaya konmuştur. Sonuca ulaşabilmek için Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşamı tarihsel ve kültürel çerçevede ele alınmıştır. Giyim kuşam fonksiyonları tanımlanarak onların sosyokültürel ortamda kullanılması ve bedensel işlevlerinin giyim kuşam üzerinde incelemesi yapılmıştır. Etnik tarih bağlamında, Karaçay Balkar maddi kültür özellikleri belirlenerek araştırılmış; giyim kuşamlarındaki dinî, mitolojik, estetik ve sanat fikirlerini yansıtan renkler ve süslemeler incelenmiştir. Kuzey Kafkasya halklarının giyim kuşam kültürünün, Sarmat ve Hun dönemlerinden beri süregelen göçlerden ve Proto-Türk göçebelerinden geldiği bilinmektedir. Bu nedenle "Kuzey Kafkasya Moda"sında güçlü bir Türk etkisi görülmektedir ve giyim kuşamda bir standart oluşturmak için Türk örneklerinden esinlenildiği görülmektedir. İki kültür akışı (göçebe bozkır ve yerel Kafkas kültürleri), Karaçay Balkar giyim kuşam şekillerine yansımış ve takı ile süslerde de kendi özelliklerini koruyabilmiştir. Giyim kuşamda bulunan metalik takı ve süslemelerin (göğüs düğme ve düğme ilikleri, asmalı çıngırdaklar ve vb.) kökenleri Erken Dönem Kafkasya kültürüne; altın sırma işçiliği, nakış ve aplike tekniklerinin de göçebe bozkır kökenine dayandığı bilinmektedir. Karaçay Balkar kadın giysilerinde kullanılan altın sırma işçiliğinin temelinde Türk geleneksel maden işlemeciliği ve kumaş işlemeciliğinin etkisi olduğu bilinmektedir. Sonuç olarak tüm dünyaca bilinen Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamının, eski zamanlarda olduğu gibi günümüzde de son derece zengin bir giyim kuşam geleneğine sahip olduğu bilinmektedir. Kuzey Kafkasya bölgesine has olan Karaçay Balkar giyim kuşam geleneği, o bölgenin kültürünü ön plana çıkartmaktadır. Hatta, Kuzey Kafkasya'da modayı belirleyen Türklere, zarif giyim tarzlarından dolayı "dağ aristokratları" denmiştir. Buna dayanarak Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamı incelenmiş ortaya çıkan bilgilerden esinlenerek, giyim kuşama güncel yorumlar getirilmiş ve özgün bir koleksiyon hazırlanmıştır. Bu çalışma, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje Numarası: SSY-2016-1024.