Abstract:
Literatürden bilindiği gibi, kayaçların özdirençleri akım yoğunluğu ile değişmektedir ve bazı araştırmacılar, laboratuvar bazında, doğrusal olmayan Etkisel Kutuplaştırma (İP) yöntemi aracılığıyla mineral ayırımı yapılabileceğini göstermişlerdir. Bu tezde, doğrusal olma yan İP olayı laboratuvar ve arazide ayrıca kuramsal olarak incelenmiş ve bir akım etkisi parametresi tanımlana bileceği ortaya konmuştur. Laboratuvar çalışmalarında, elektrod ve zar kutuplaştırmasma sahip değişik modellerin doğrusal olmayan İP ölçümleri alınmıştır. Model çalışmaları, elektrod kutuplaştırmasını temsil eden metalik levhalar ve sar kutuplaştırmasını temsil eden değişik oranlardaki kil-kum karışımları ile yapılmıştır, ölçümlerde, 10-2 N konsantrasyonunda NaCl çözeltisi ve musluk suyu kullanılmıştır. Model çalışmala rında, (.0625 2048) Hz. arasında 16 farklı frekansda (156*10-3 156) /'A/cm2 arasında 4 farklı akım yoğunluğu kullanılarak özdirenç ve faz açısı ölçümleri alınmıştır. Model çalışmalarının sonuçlarına göre, elektrod kutuplaştırması Ölçümleri, zar kutuplaştırması ölçümlerine göre daha şiddetli doğrusal olmayan davranış göstermektedir. Elektrod ve zar kutuplaştırma ölçümleri, kil-kum karışı mı, metalik levha ve çözeltilere bağlı olarak farklı fre kanslarda farklı faz açıları göstermektedir. Arazi çalışmalarında, doğrusal olmayan İP davra nışını saptamak için farklı yerortamlarmda farklı akım yoğunlukları kullanılarak Düşey Elektrik Sondajları (DES) yapılmıştır. Laboratuvar denemelerinde olduğu gibi, akım yoğunluğunun artması ile özdirencin azaldığı izlenmiştir. Frekans ortamı İP de olduğu gibi, iki farklı akım kulla nılarak farklı DES eğrileri elde edilmiştir. Bu benzer likten yararlanarak, frekans ortamı İP de frekans ile öz direncin değişmesi gibi, akım ortamı İP veya nonlinear IP için akım yoğunluğu ile özdirencin değişimine bağlı bir akım etkisi parametresi tanımlanmıştır. Kuramsal çalışmalarda, nokta akım kaynağının kat manlı ortamdaki potansiyel dağılımından yararlanarak ya tay iki ve üç katmanlı ortamlar için akım yoğunluğu dağı lımı elde edilmiştir. Geometrik faktörün akım yoğunluğu dağılımına etkisi araştırılmıştır. Buradan akım etkisi değerlerinin kuramsal ve pratik olarak uyumlu olduğu gö rülmüştür. Böylece, akım etkisi parametresinin, frekans et kisi parametresi gibi kullanılabileceği gösterilmiştir.
