Özet:
PAA çevresel toprak numunelerindeki çoklu element tespitinde çok kullanışlı ve güvenilir bir yöntemdir. İşleme tabi tutulan tohumlardan, gübrelerden, mantar ilaçlarından, sulama sularından ve atmosferik serpintiden kaynaklanan elementler toprağa, topraktan da yenilebilir bitkilere ve oradan da insanlara geçebilmektedir. Bu nedenle toprak analizleri çevresel sağlık açısından önem arz etmektedir. Bahsi geçen çalışma alanları için bu yöntemin düşük maliyeti ve yüksek güvenirliği bu tez çalışmasını özgün ve gerekli kılmaktadır. Bu tez çalışması kapsamında Karaman bölgesinden farklı noktalardan toplanılan toprak numuneleri (γ,n), (γ,p) and (γ,γ') fotonükleer reaksiyonlara dayalı olan fotoaktivasyon analizi (PAA) yöntemi ile 17 elementin (Sr, Ni, Mg, Fe, Zr, Cd, As, Ca, Br, Rb, Mn, I, Zn, Pb, Tl, U and Ba) konsantrasyonları belirlenmiştir. Fotoaktivasyonu gerçekleştirmek için, numuneler Akdeniz Üniversitesi Nükleer Bilimler Uygulama ve Araştırma Merkezi'ndeki son nokta enerjisi 18 MeV olan Philips SLI-25 klinik elektron lineer hızlandırıcıdan (c-LINAC) elde edilen bremsstrahlung fotonları kullanılarak yaklaşık 85 dakika boyunca ışınlanmıştır. HPGe detektörüyle her numuneye ait gama spektrumu analiz edilmiştir. PAA ile elde edilen sonuçlar, XRF yöntemleriyle karşılaştırılmıştır. Bu çalışmadan şu sonuçlar çıkarılmıştır: i-) PAA, Toprak numunesi gibi çevresel numunelerin element belirlenmesinde oldukça pratik, uygun ve hızlı yöntem olduğu görülmüştür, ii-) Radyoterapide kullanılan c-LINAC analitik çalışmalar ve deneysel nükleer fiziğindeki araştırmalar için uygulanabilir, iii-) Bu sonuçlar gelecekte çalışacak olası çevresel araştırmalar için ön çalışma olarak kullanılabilir.
