Abstract:
Bu tez çalışmasında, şeker otu olarak bilinen Stevia rebaudiana Bertoni bitkisinde, uygun tomurcuk aşamasının tespiti ve MS temel besin ortamında farklı hormon konsantrasyonları ile farklı ön uygulamaların in vitro androgenesis üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışmada kullanılan şeker otu bitkisinin farklı büyüklükteki tomurcukları alınarak çeşitli boyama yöntemleri kullanılmış ve en başarılı boyama yöntemi ise ethidium bromide ile gerçekleşmiştir. Anter kültürü için en uygun safha olan tek çekirdekli dönem tespit edilmiştir. Tek çekirdekli dönemdeki anterlerin, tomurcuk açılma durumuna göre sınıflandırılması gerektiği tespit edilerek, tomurcuk açılma ve anterlerin gelişme dönemleri arasında ilişki kurulmuştur. Çalışma, birinci yıl denemeleri ve ikinci yıl denemeleri olarak iki yıl boyunca yürütülmüş, birinci yıl elde edilen verilerin ışığında ikinci yıl denemelerine geçilmiştir. Bu amaçla ilk yıl denemerinde herhangi bir ön uygulama yapılmamış, uygun ortamlar tespit edilmiş ve ikinci yıl denemelerinde çalışma genişletilerek 2 ön uygulama, 1 kontrol grubu olmak üzere 3 farklı uygulama olacak şekilde yürütülmüştür. Birinci yıl denemelerinde 11 farklı ortamda yürütülen çalışmada 3 ortamdan kallus, çubuk embriyo ve embriyojenik kalluslar elde edilmiştir. MS 2.0 NAA+0.5 BAP ortamında %13.33 oranında embriyo elde edilmiş, bunu sırasıyla %10 kallus oluşturma oranı ile MS 0.5 2,4-D+0.5 BAP ortamı ve %3.33 kallus oranı ile MS 1.0 NAA+0.5 BAP ortamı takip etmiştir. Birinci yıl yapılan çalışmalarda elde edilen kalluslardan herhangi bir farklılaşma meydana gelmemiştir. İkinci yıl denemelerinde anterlere doğrudan sıcak (+35 °C) ve soğuk (+4 °C) uygulamaları yapılmış ve yapılan uygulamalar arasında farklılık gözlemlenmemiştir. İki kallustan elde edilen %37.5 embriyo oranı ile MS 2.0 NAA+0.5 Kinetin sıcak uygulaması, en başarılı ortam olarak gözlemlenmiş, bu ortamı %7.5 kallus oluşturma oranları ile MS 2.0 NAA+0.5 BAP kontrol ve soğuk uygulaması, MS 1.0 NAA+0.5 BAP kontrol grubu takip etmiştir. Sadece soğuk uygulaması sonucu elde edilen bitkilerden kallus aracılığıyla organogenesis meydana gelmiş, buradan elde edilen bitkiler çoğaltılarak bu bitkilerin stoma sayımı yapılmıştır. Yapılan sayımlarda bu bitkilerin kontrol grubu bitkilerinden bir farkının olmadığı yani diploid karakterde olduğu gözlemlenmiştir.
