Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında anayasa içeriğinin işlenişi

Abstract

Günümüzde bireylerin vatandaşı oldukları ülkenin anayasası hakkında yeterli bilgiye sahip olmalarının önem ve gerekliliği her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Toplum yaşamının gerektirdiği aktif vatandaşlık bilincinin oluşturulmasında sosyal bilgiler dersi önemli bir rol oynamaktadır. Bu ders öğrencilerin aktif ve katılımcı vatandaş olmalarını özendirici bir içeriğe sahip olmalıdır. Günümüz toplumlarında aktif vatandaşlığa yönelik farkındalık düzeyi yüksek öğrenciler yetiştirebilmek amacıyla sosyal bilgiler ders kitaplarında anayasa konusunun öğrenci seviyesine uygun ve yeterli bir şekilde verilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda sosyal bilgiler dersi öğretim programında anayasaya ilişkin kazanımlara yer verilmesi ve bunun ders kitaplarına uygun bir şekilde yansıtılması önemlidir. Bu araştırmanın amacı Ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki anayasa içeriğinin nasıl işlendiğini belirlemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemine uygun olarak tasarlanmıştır. Ortaokul Sosyal Bilgiler ders kitaplarının doküman incelemesi yoluyla betimsel analizi yapılmıştır. Analiz yapılırken kontrol listesinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular; kazanımlarla tutarlılık, aynı sınıfta okutulan diğer derslerle ilişkilendirme, öğrenme-öğretme, alıştırma ve görsel düzen ilkelerine uygunluk alt problemleri temelinde birleştirilerek 5. 6. ve 7. sınıf düzeyinde her bir ders kitabı incelenerek yorumlanmıştır. Çalışma; giriş, kuramsal bilgi, yöntem, bulgular ve sonuçlar olmak üzere beş ana bölümden oluşmaktadır. Ders kitaplarının betimsel analizi sonucunda; anayasaya ilişkin ders kitapları içeriğinin sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki kazanımları büyük oranda yansıttığı belirlenmiştir. Sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki anayasa konusuna ilişkin kazanımların sosyal bilgiler ders kitaplarına yansıtılmadığı kısımlarda karşılaşılan başlıca sorunlar; anayasayla ilgili ayrı bir ünite ya da konunun yer almayışı, anayasanın tanımı ve ilişkili içerikler tanımlanmadan doğrudan anayasadan ve ilişkili içeriklerden bahsedilmesi, konular işlenirken ilişkisiz ve gereksiz bilgilere yer verilirken, kazanımlar temelinde verilmesi gereken bilgilere yer verilmemesidir. Ayrıca ders kitaplarının aynı sınıf düzeylerinde okutulan diğer derslerle ilişkisinin çok az olduğu tespit edilmiştir. Ders kitaplarının öğrenme ve öğretme ilkelerine büyük oranda uygun olduğu belirlenmiştir. Fakat ders kitaplarında hazırlık ve değerlendirme sorularının anayasa konusuyla ilişkisi düşük düzeyde bulunmuş, muhakeme edici sorular ve araştırma incelemeye yönelik sorulara ise nadiren rastlanmıştır. Bu da teorik olarak öğrenilen bilgilerin uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Ders kitabında kullanılan materyaller düzenli ve konuya uygun olup öğrencilerin ilgisini çekebilecek niteliktedir.