Türk inşaat sektöründe verimlilik faktörleri uygulamalarının değerlendirilmesi : en iyi verimlilik uygulamaları endeksi

Abstract

Günümüz ekonomik koşullarında verimlilik her sektör için rekabet edebilmenin ana unsuru olarak kabul edilmektedir. Ancak son yıllarda inşaat sektörü verimlilik unsurunda imalat sektörünün gerisinde bulunmaktadır. Bu tez çalışmasında Türk inşaat sektöründe verimlilik unsurunun arttırılması için verimlilik uygulamaları endeksi yönteminin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Verimlilik uygulamaları endeksi inşaat projelerinde proje düzeyinde işgücü verimliliğini olumlu yönde etkileyen uygulamalar için bir kontrol listesidir. Bu listenin oluşturulmasında literatür taramasından ve sektördeki uzmanların görüşlerinden yararlanılmıştır. Verimlilik uygulamaları içerisindeki faktörler biçimselleşmiş bir şekilde kategorilere, bölümlere ve elemanlara ayrılmıştır. Bu uygulamaların her biri ve bunların planlanma ve uygulama düzeyleri açık bir şekilde anlatılmıştır. Oluşturulan endeksde her bir uygulama işgücü verimliliğini etkileme önemi düzeyine göre göreceli olarak ağırlıklandırılmıştır. Verimlilik faktörü; önceden tahmin edilen ve gerçekleşen üretim miktarlarının oranıdır ve işgücü verimliliği için bir ölçüm faktörü olarak kullanılmaktadır. Araştırmanın hipotezi verimlilik endeksi kapsamında tanımlanmış verimlilik pratiklerinin yüksek uygulama seviyesine sahip olan projelerin bu pratiklerin düşük seviyede uygulandığı projelerden daha yüksek verimlilik performansı sergiledikleridir. Bu amaçla üç kısımdan oluşan bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında gerekli verilerin elde edilmesi için, 136 şantiye çalışanı ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmasının ilk kısmında, inşaat sektöründeki işgücü verimliliğini etkileyen faktörler belirlenmiş, tanımlanmış ve ayrıntılı ir şekilde anlatılmıştır. Sonuç olarak; Türk inşaat sektöründe işgücü verimliliğini etkileyen 52 adet verimlilik faktörü; malzeme yönetimi, inşaat makineleri ve ekipmanları, yönetimsel yaklaşımlar, insan kaynakları yönetimi, şantiye yönetimi ve iş sağlığı ve güvenliği olmak üzere toplam 6 kategori altında incelenmiştir. Bu kategoriler arasından insan kaynakları yönetimi kategorisi işgücü verimliliği üzerinde en büyük etkiye sahip faktör grubu olarak belirlenmiştir. Daha sonra sırasıyla; şantiye yönetimi, malzeme yönetimi, inşaat makineleri ve ekipmanları, yönetimsel yaklaşımlar ve iş sağlığı ve güvenliği faktör grupları gelmektedir. Belirtilen kategori başlıkları altından incelenen 52 adet verimlilik faktörü ele alındığı zaman ise; işgücü verimliliği üzerinde en etkili olduğu saptanan ilk 10 faktör; işçilere ödenen ücret miktarı, işçilerin sigortalı olarak çalıştırılması, işçilerin yemekhane ve yatakhane şartları, işçilere fazla mesai ücret ödenmesi, işçilere yönelik maddi olan ödüllendirilmeler, işçilere çalışırken dinlenme arası verilmesi, el ekipmanları ve cihazlarının şantiye içerisinde dağıtımlarının yapılması, işçiler için mesai saatleri düzenlenmesi yapılması, malzemenin aksamasız temini için malzeme tedarik planının olması, malzemenin aksamasız temini için malzeme tedarik ekibinin olması olarak sıralanmaktadır. Tez çalışmasının ikinci bölümünde ise; verimlilik faktörlerinin önem dereceleri göz önünde tutularak, Türk inşaat sektörü için verimlilik endeksi geliştirilmiştir. Geliştirilen endeks, verimlilik faktörlerinin şantiye sahalarında hangi düzeyde planlanma ve uygulanma seviyelerine sahip olduklarını saptamak amacını taşımaktadır. Sonuç olarak; işgücü verimliliği, verimlilik faktörlerinin şantiye sahalarında hangi aşamada uygulandıklarına birinci dereceden bağlı olmaktadır. Tez çalışmasının son kısmında ise; Türk inşaat sektöründe yapım faaliyetleri devam eden 3 adet farklı tipteki pilot proje geliştirilen endeksleme yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmenin yapılmasındaki amaç; Türk inşaat sektöründeki mevcut durumun belirlenmesi yöneliktir. Çalışmanın temel amacı; insan emeği yoğunluklu olma özelliğini günümüz koşullarında koruyan inşaat sektöründe işgücü verimliliğinden maksimum fayda sağlatılması için; gereken tedbirlerin alınması adına sektör temsilcilerine yardımcı olmaktır ve ileride konu ile ilgili gerçekleştirilecek muhtemel akademik çalışmalar için bir başlangıç olma niteliğini taşımaktadır.