Antalya Elmalı yöresinde tespit edilen Yörük dokumaları

Abstract

İnsanoğlu sınırsız olan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla doğadaki malzemeleri kullanarak çok çeşitli ürünler ortaya koymuşlardır. İhtiyaçlarını farklı özelliklere sahip olan ürünlerden çeşitli işlemlerden geçirdikten sonra göze hoş gelecek şekilde süslemişlerdir. Bunlardan bir tanesi de insanların el emeği göz nuru ürünler olan dokumalardır. Dokumalar geçmişten günümüze geniş bir kullanım alanına sahiptir. İp olarak da kendi koyun ve keçilerinden elde ettikleri yünleri çeşitli aşamalardan geçirerek ip haline getirmişler ve bunları da farklı tekniklerde dokumuşlardır. Bu dokumaları hazırlarken estetik bir görünüm kazandırmışlardır. Kızlarına çeyiz olarak, evlerde ve göçleri sırasında yıllarca kullanmışlardır. Hayvancılığa bağlı olarak yün ve kıl'ın kolay temin edilmesinden dolayı Elmalı ve yöresindeki Yörük dokumaları eskiden geniş bir kullanım alanına sahipmiş. Buna bağlı olarak farklı yapım tekniklerinde ve bezemelerle farklı ürünler ortaya konmuştur. Günümüze kalan bu ürünleri belgelemeye çalıştım. Elde edilen bu ürünler genellikle aynı kullanım alanlarında kullanıldığı görülmüştür. Elmalı ve yöresindeki dokumaların koyun ve keçilerden elde edilen yünlerin evlerde belirli aşamalardan geçtikten sonra (taranma, eğrilme, boyama) gibi ip haline geldiğini tesbit edilmiştir. Dokumaların yapıldığı tezgahlara ıstar denilmektedir. Yörükler ıstarları yaylaya çıktıklarında çadırın önlerinde, kışın sahile indiklerinde ise evlerinin bir odasına tezgah kurarak dokumuşlardır. Bu çalışmayı hazırlarken günümüze kadar gelen örneklerin fotoğraflarını çekip ilgili kişilerle görüşerek bilgi almaya çalışılmıştır. Bu ürünleri malzeme, renk ve form olarak kaynak kişilerden alınan bilgilerle literatüre eklemeye çalışılmıştır. Eskiden yörede geniş bir kullanım alanına sahip olan dokumalar günümüzde sanayinin gelişmesine bağlı olarak ve insanların seracılık gibi alanlara yönelmesiyle ve hayvancılığın azalmasına bağlı olarak günümüzde oldukça azalmış olup, yok olma derecesine gelmiştir. Eskiden geniş bir kullanım alanına sahip olan dokumalar şimdilerde ise parmakla gösterilecek derecede azalmıştır. Yaşlı insanların sandıklarında ve yüklük altlarında, dolaplarda saklanmaktadır. Bu çalışmada Elmalı ve yöresindeki Yörüklerin bölgeye nasıl geldiklerini, hangi göç yollarını kullandıklarını, yazın hangi yaylalara çıktıklarını tespit etmeye çalıştım.