Üniversite yöneticilerinin özerklik destekleyici davranışlar bağlamında çalışanlara karşı tutumlarının self determinasyon teorisi perspektifinden incelenmesi : Akdeniz Üniversitesi örneği

Abstract

Üniversite Yöneticilerinin Özerklik Destekleyici Davranışlar Bağlamında Çalışanlara Karşı Tutumlarının Self Determinasyon Teorisi Perspektifinden İncelenmesi: Akdeniz Üniversitesi Örneği isimli bu çalışmanın amacı; self-determinasyon teorisi çerçevesinde üniversite yöneticilerinin ne düzeyde özerklik destekleyici davranışlar sergilediklerini ve çalışanların temel psikolojik ihtiyaçlarından olan özerklik ihtiyacının yöneticilerce ne oranda karşılandığını araştırmaktır. Bu genel amaç çerçevesinde; üniversite yöneticilerinin çalışma ortamında ortaya çıkan iş yeri problemleri sırasında çalışanlara karşı tutumlarının ne düzeyde özerklik destekleyici veya kontrol edici olduğu, üniversite yöneticilerinin çalışanlara karşı tutumlarının muhataplarının akademik veya idari personel oluşuna ve yöneticilerin demografik özelliklerine göre değişip değişmediği araştırılmıştır. Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde; motivasyon, örgüt ve yönetim kavramları açıklanmış, yönetim süreçleri boyunca motivasyon üzerinde durulmuş, yönetim teorilerinin motivasyona bakışları incelenmiş ve kapsam ve süreç açısından motivasyon teorileri ele alınmıştır. İkinci bölümde temel psikolojik ihtiyaçlar ve bir motivasyon yaklaşımı olan self-determinasyon teorisi tanıtılmıştır. Üçüncü bölüm olan araştırma ve bulgular bölümünde ise üniversite yöneticilerinin özerklik destekleyici davranışlar bağlamında çalışanlara karşı tutumları self determinasyon teorisi perspektifinden incelenmiş ve bulgular analiz edilmiştir. Çalışma, tarama yönteminin kullanıldığı betimsel ve nicel bir araştırmadır. Araştırmanın evreni Akdeniz Üniversitesindeki fakültelerde dekanlık, dekan yardımcılığı ve bölüm başkanlığı, meslek yüksek okullarında müdürlük ve müdür yardımcılığı düzeyinde yöneticilik yapan ve sayıları yaklaşık 200 olan akademisyenden oluşmaktadır. Araştırmada örneklem yoluna gidilmemiş hedef kitlenin tamamına veri toplama aracı ulaştırılmış bunlardan dönüş yapan beş farklı fakülteden ve çeşitli meslek yüksek okullarından 116 akademisyen yönetici, çalışma grubunu oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak iki bölümden oluşan bir anket kullanılmıştır. Birinci bölümde katılımcıların fakülte, cinsiyet, kıdem gibi demografik bilgilerine yer verilmiştir. İkinci bölümde yöneticilerin sağladığı özerklik desteğini ölçmek amacıyla self determinasyon teorisinin kuramcıları (Deci, Connell ve Ryan, 1989) tarafından geliştirilmiş ve daha önce geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış İş Yeri Problemleri Tutum Ölçeği (İPTÖ) kullanılmıştır. Ölçeğin güvenilirliği test etmek için ölçeği geliştirenler cronbach alpha yöntemini kullanmışlar ve ölçeğin alpha değerini iki farklı uygulamada 0.70 ve 0.75 olarak hesaplamışlardır. Bizim çalışmamızda ise alpha değeri 0.93 olarak bulunmuştur. Katılımcıların ölçeğe verdikleri puanlar SPSS yardımıyla analiz edilmiştir. Farksızlık testlerinden sağlıklı bulgular elde edebilmek amacıyla ölçeğin alt boyutları Kolmogorov - Simirnov testine tabi tutulmuştur. Bu testin sonuçlarına göre bazı değişken veya boyutlara yönelik testler parametrik (t-Testi ve Anova) testlere bazıları ise parametrik olmayan (Mann Whitney U ve Kruskall Wallis H) testlerine tabi tutulmuştur. Buna göre üniversite yöneticileri hem akademik hem de idari çalışanlara karşı Orta Düzeyde Özerklik Destekleyici davranış sergilemektedirler ve akademik personele sağlanan özerklik desteği genel olarak idari personele sağlanandan daha yüksektir. Katılımcıların cinsiyetleriyle personele karşı Yüksek Düzeyde Kontrol davranışları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Erkeklerin kontrol puanlarının, kadınlara oranla daha yüksek olduğu ancak cinsiyet ile Özerklik Desteği sergileme arasında anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanında katılımcıların personele karşı kontrol davranışıyla çalıştıkları fakülteler arasında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Fen ve Tıp fakülteleri yöneticilerinin kontrol davranışı sergiledikleri, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi yöneticilerinin diğer fakülte ve meslek yüksek okulu yöneticilerine oranla daha yüksek düzeyde Özerklik Destekleyici davranışta bulundukları saptanmıştır. Bu bulgulara dayanarak, temel psikolojik ihtiyaçlar, motivasyonun içselleştirilmesi ve astlara özerklik desteği sağlama konusunda fakülte ve meslek yüksek okulu yöneticilerine eğitim verilmesi ve astlarına özerklik destekleyici davranışlarda bulunmalarını teşvik etmek amacıyla fakülte ve meslek yüksek okulu yöneticilerine, rektörlük üst yönetimi ve Yüksek Öğretim Kurumu tarafından özerklik desteği sağlanması önerilmiştir.