İnşaat sektöründe adam-saat değerlerinin hesaplanmasında verimliliği etkileyen faktörlerin çalışanlar açısından değerlendirilmesi

Abstract

Teknolojinin ve bilgi sistemlerinin hızlı ve sürekli olarak geliştiği dünyamızda birçok üretim sektörü insan emek gücünü arka plana almaya çalışmakta, normal şartlar altında insanların yaptığı üretim faaliyetlerini makinalara yaptırmaya başlamaktadır. Yeterli sermaye sahibi olan üreticiler aynı makineleri bütün şirketler gibi temin edebilmekte ve aralarındaki rekabet savaşını sürdürmeye çalışmaktadırlar. Bu durumda, üreticiler arasındaki rekabette fark yaratacak unsurlar daha çok önem kazanmakta ve maliyetleri düşürmede ana faktör rolü oynamaktadır. Bu faktörler arasında şüphesiz ilk sırayı insan emeği ve işgücü almaktadır. Henüz makinaların yapamadığı, insani yetenek ve muhakeme yapma zorunluluğu gerektiren işlerde insan, üretimin önemli bir parçası olarak sistemde yerini almaktadır. Bilindiği gibi inşaat sektörü, her projede farklı uygulamalar gerektiren, yeni çözümler keşfedilmesini zorunlu kılan, sabit ve aynı seri üretimden uzak bir sektördür. Diğer sektörlerin aksine, inşaat sektöründe insan işgücü üretim sürecinde başrolü oynar. Bu nedenle insan işgücünün maksimum verimle değerlendirilmesi önemli olmaktadır. Bu çalışmada İşgücü verimliliğinin arttırılması amacıyla işgücü verimliliğine etki eden etmenler inşaat sektöründe yönetici konumunda çalışanlardan (Mühendis, formen, müdür v.b…) ziyade sahada fiziki olarak çalışan insanlardan yararlanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla DSİ Bünyesindeki 5 adet Sulama Barajı ve İletim Hattı Projesinde çalışan 126 kişi ile (Usta, yardımcıları ve normal işçiler) mülakatlar yapılmış ve sonuçlar çeşitli istatistikler metotlar vasıtasıyla değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında uygulanan araştırma yöntemlerinin, sahada beden gücü ile çalışan şantiye çalışanlarına uygulandığı unutulmamalıdır. Çalışmanın ilk bölümünde, inşaat sektöründeki işgücü verimliliğini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, tanımlanması ve ayrıntılı olarak irdelenip anket sonuçları doğrultusunda önerilerde bulunulması amaçlanmış, sonuç olarak Türk inşaat sektöründe çalışan işgücünün verimliliğe etki eden 4 faktör arasında iş görenlerin verimlilikleri üzerinde en büyük etkiye sahip olanı örgütsel faktörler olarak belirlenmiştir. Daha sonra sırasıyla ekonomik faktörler, fiziksel faktörler ve sosyo-psikolojik faktörler gelmektedir. Bu sıralama daha önce Ulubeyli ve Kazaz (2004) tarafından yapılmış olan ve aynı anketin inşaat sektöründe yönetici konumunda çalışan personele uygulandığı çalışmada da aynı bulunmuştur. Yukarıda belirtilen ve 4 faktör grubu başlığı altında ayrıntılı bir biçimde üzerinde durulan 37 etmen ele alındığında ise, saha çalışanlarının işgücü verimliliği üzerinde en yüksek etkiye sahip olduğu saptanan ilk 10 etmen; Sigortalı olma, ücretlerin zamanında ödenmesi, işçilere ödenen ücret miktarları, şantiyedeki yemekhane ve yatakhane şartları, şantiyedeki güvenlik ve sağlık şartları, şantiye yönetimi, düzenli iş akışı (planlama), şantiyedeki iş disiplini, çalışırken dinlenme araları verilmesi ve işini kaybetme endişesi şeklinde sıralanmaktadır. Daha önce Ulubeyli ve Kazaz (2004) tarafından yapılan ve bu tez çalışmasından farklı olarak anketlerin inşaat sektöründeki teknik ve idari yönetici konumundaki çalışanlara uygulandığı çalışmada elde edilen sonuçlar, bu tez çalışmasında elde edilen sonuçlar ile beraber değerlendirildiğinde, işgücü verimliliğine etki eden en önemli ilk 10 etmen arasından kesişen etmenler; Şantiye yönetimi, ücretlerin zamanında ödenmesi, düzenli iş akışı (planlama), şantiyedeki iş disiplini ve işçilere ödenen ücret miktarı olarak bulunmuştur. Çalışmanın diğer bölümünde inşaat sektöründe planlama ve projelendirme aşamalarında yoğun bir biçimde ihtiyaç duyulan adam-saat değerlerinin bazı iş kalemleri için güncellenmesi ve bazı iş kalemleri için ise ilk olarak oluşturulması hedeflenmiştir. Analiz sonuçlarından da anlaşılacağı gibi B.F.A. değerleri sektörün ihtiyaç duyduğu güncel değerleri yansıtmamaktadır. Söz konusu değerler, sadece sektör yöneticilerinin görüşleri değil, işi direkt olarak kendi el emeğiyle yapan saha çalışanlarının da görüşleri alınarak oluşturulmalıdır. Çalışmanın temel amaçları arasında, insan emeğinin başrol oynadığı inşaat sektöründe, işgücü verimliliğinden maksimum düzeyde yararlanılması için gereken tedbirlerin alınabilmesi için sektör profesyonellerine yardımcı olmak, sektöre öncü olacak yeni ve değişik projelerin planlanmasında güncellenmiş adam-saat değerleri ile kesin takvimlendirme yapılabilmesini sağlamak ve maliyetlerin minimum düzeyde tutulabilmesi yer almaktadır. Ayrıca bu çalışmanın inşaat sektörü üzerinde yapılacak muhtemel akademik çalışmalar için bir basamak özelliği göstermesi temenni edilmektedir.