Özet:
Bu çalışmada, Drosophila melanogaster'de somatik mutasyon ve rekombinasyon testi (SMART) ile iki bitkisel yağ olan ayçiçek ve soya yağının kızartma ve kaynatma ürünlerinin genotoksik etkileri araştırılmıştır. SMART yöntemi için, genomlarında çekinik flare (flr3) ve çoklu kanat kılı (mwh) genlerini taşıyan üçüncü evre transheterozigot larvalar söz konusu yağların üç farklı konsantrasyonu (% 6, % 12 ve % 24) ile kronik olarak beslenmiştir. Söz konusu yağların genotoksik etkileri, larvaların kanat imajinal disk hücrelerinde meydana gelen genetik değişimlerin (nokta mutasyon, parça kopması, ayrılmama ve rekombinasyon) sonucunda oluşan mutant trikomlara göre değerlendirildi. Değerlendirme, Graf vd tarafından belirtilen sınıflandırma (küçük tek tip, büyük tek tip, ikiz, toplam mwh ve toplam klonlar) esas alınarak yapıldı. Ayrıca, kızartma ve kaynatma işlemine tabii tutulan yağlarda toplam polar madde (TPM) miktarı ve sıcaklık ölçüldü.Kaynatma ve kızartma işlemine tutulmayan ayçiçek ve soya yağının genotoksik etkisi olduğu saptanmıştır. Üç kez onbeş, otuz ve altmış dakika süresince ayçiçek yağı kaynatılmasında toplam klonlar için güçlü genotoksik etkiler gözlenirken ayçiçek yağı ile patates kızartılmasında ise bazı genotoksik etkiler gözlenmiştir. Öte yandan, üç kez onbeş, otuz ve altmış dakika süresince soya yağı kaynatılmasında özellikle altmış dakikada toplam klonlar için pozitif yanıt elde edilirken soya yağı ile patates kızartılmasında otuz ve altmış dakikada bazı genotoksik aktiviteler elde edilmiştir.Kaynatma ve patates kızartılması işlemine tutulan yağlarda TPM miktarı önemli ölçüde artmıştır. Yağda patates kızartılmasındaki TPM miktarı yağın kaynatılmasına göre daha yüksek bulunmuştur.Sonuç olarak, bu çalışmada kullanılan ayçiçek ve soya yağının kızartma ve kaynatma ürünlerinin D. melanogaster'de genotoksik etkiye neden olduğu saptanmıştır. Bu etkinin, kızartma ve kaynatmanın sayısı, kızartma sıcaklığı ve zamanı, kızartma yağının çeşidi ve TPM miktarından ileri geldiği sonucuna varılmıştır.
