Lex portorii provinciae Lyciae : Lykia eyaleti gümrük yasası

Abstract

Yazıt 1999 yılında Anadolu Üniversitesi'nden bir araştırma ekibinin Bizans Dönemiyerleşimi üzerinde yürüttüğü yüzey araştırması sırasında, Myra'nın liman yerleşimiAndriake'de bulunmuştur. 87 satırdan oluşan yazıtın ilk 39 satırı oldukça tahrip olmuştur. Geneliçeriğiyle yazıt, Roma Eyalet Yönetimi, Roma Hukuku ve Ekonomi Tarihi'nin yanı sıraLykia'nın İmparatorluk Dönemi idari, sosyo-politik ve ekonomi tarihinin kavranışı açısındanda son derece önemlidir.C. Licinius Mucianus'un (Mucianus hakkında daha detaylı bilgi için bak.: aş. böl. 3.2)üçüncü satırda anılmış olması, tarihleme açısından temel oluşturmaktadır. C. LiciniusMucianus'un Lykia'daki valiliğine ilişkin veriler göz önüne alındığında yazıt İS 60-62/3yılları arasında tarihlenebilmektedir. Bu tarihleme, yazıtın genel içeriğinin, Tacitus'un İSsonra 58 yılındaki olaylar arasında anlattığı Nero'nun vergi reformuna ilişkin aktarımlarına(Tac., Ann.13.51) Andriake yazıtında bire bir değinilmiş olması gerçeğiyle dedoğrulanmaktadır.Nero'nun Vectigalia'nın Toplanmasıyla İlişkili ReformlarıTacitus'un, yukarıda değinilen Annales adlı eserindeki pasajdan da anlaşıldığı gibi,Tacitus fermanın bütün içeriğini vermemiş (alia admodum aequa), kendini sadece en önemligördüğü maddelerle sınırlamıştır. Tacitus tarafından verilen beş maddeden dördü AndriakeYazıtı'nda da anılmaktadır. Bunlar Tacitus tarafından verilen sırayla aşağıda listelenmiştir: a)Yasa maddelerinin kamuya teşhir zorunluluğu; b) Mültezimlerin dava dilekçeleri için getirilensüre kısıtlaması; c) Mültezimlere ilişkin davalara getirilen cognitio extra ordinem; d)Mültezimlerin yasadışı para taleplerinin önlenmesi.İmparatorluk Dönemi'nde Lykia'daki Gümrük DüzenlemesiLykia'daki gümrük düzenlemesine ilişkin bilgiler Myra ve Kaunos yazıtları aracılığıylaelde edilmektedir. Andriake Yazıtı bu bilgileri artık daha da netleştirmektedir. MyraYazıtı'ndan elde edilen bilgiye göre Roma, gümrüğün toplanmasını Lykia Birliği'nebırakmıştır. Birlik ise bir yandan çıkış vergisini kendisi toplarken diğer yandan kendipazarlarında satılan malların giriş vergisini toplama işini kentlere bırakmış ve bununkarşılığında onlardan yıllık olarak aidat toplamıştır. Marek tarafından yeniden değerlendirilenKaunos Yazıtı'ndan elde edilen veriler de bu tabloyla tamamen uyum içindedir.Lykia'daki gümrüğün toplanmasına ilişkin hükümler, Myra ve Kaunos yazıtlarının herikisinde de anılan demosionikos nomos uyarınca düzenlenmiştir. Wörrle'ye göre, söz konusudemosionikos nomos Lykia Birliği'nin, büyük olasılıkla Roma tarafından belirlenen gümrükyasası olmalıdır. Andriake Yazıtı, Lykia Birliği'nin Roma tarafından yasalaştırılan gümrükyasası için kesin kanıtı sunmaktadır. Birlik, hem kendi topladığı çıkış gümrüğünden hem dekentlerin kendisine yıllık olarak ödediği aidatlardan elde ettiği geliri sonunda Roma ilehesaplaşmakta ve imparatorluk kasasına yıllık olarak 100.000 denaria ödemektedir. Bunundışında, söz konusu üç belge (Myra, Kaunos ve Andriake yazıtları) Lykia Birliği'nin gümrükvergilerini kendi adına ve bizzat kendi organları aracılığıyla topladığını göstermektedir.Bununla birlikte, Lykia'daki Roma Dönemi gümrük uygulamalarının ortaya koyduğu buresim, Roma portorium'una ilişkin genel düzenlemelerle uyuşmamaktadır. Gümrükvergilerinin toplanmasına dair Lykia'daki bu özel form ancak, Helenistik Dönem'e kadar gerigiden öncel uygulamaların Roma tarafından devralınmış olabileceği kabulüyle anlaşılabilirolmaktadır.