Özet:
Araştırmanın amacı iki önemli yem bitkisi olan yonca {Medicago sativa L.) ve ak üçgülün (Trifolium repens L.) tohum üretiminde bal arısı (Apis meüifera L.) ve bombus arısının (Bombus terrestris L.) tozlayıcı olarak etkinliğini belirlemektir. Araştırma Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde yürütülmüştür. Yonca ve ak üçgül bitkilerinde bal anlı, bombus anlı, kafes olmayan ve boş kafes uygulamaları tesadüf bloklan deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak bahar ve güz döneminde karşılaştırılmıştır. Kafesler 2 m yüksekliğinde 12 m2 alam kaplayacak şekilde parsellere yerleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre; yonca bitkisinin bahar dönemi tohum veriminde en yüksek ortalama değer kafes olmayan uygulamada (6618.9 ± 394.6 g/da) belirlenmiş, bunu sırasıyla bombus anlı (5648.0 ± 426.0 g/da), bal anlı (4919.7 ± 812.0 g/da) ve boş kafes uygulamaları (243.9 ± 73.2 g/da ) izlemiştir (P < 0.05). Güz döneminde ise en yüksek tohum verimi ortalaması bombus anlı uygulamada (2617.2 ± 274.9 g/da) saptanmış, bunu sırasıyla bal anlı (2289.4 ± 240.4 g/da), kafes olmayan (1811.6 ± 60.1 g/da) ve boş kafes "bulunan uygulama (196.1 ± 17.1 g/da) izlemiştir" (PO.05). Ak üçgül bitkisinin bahar dönemi tohum veriminde en yüksek ortalama değer bal anlı uygulamada (4615.6 ± 565.1 g/da) belirlenmiş, bunu sırasıyla bombus anlı (3729.4 ±751.0 g/da), kafes olmayan (2569.4 ± 105.0 g/da) ve boş kafes uygulamaları (136.2 ± 14.4 g/da ) izlemiştir (P < 0.05). Güz döneminde de en yüksek tohum verimi ortalaması bal anlı uygulamada (1489.7 ± 207.7 g/da) saptanmış, bunu sırasıyla bombus anlı (1310.0 ± 257.5 g/da), kafes olmayan (946.4 ± 37.8 g/da) ve boş kafes bulunan uygulama (80.1 ± 23.8 g/da) izlemiştir (P < 0.05). Araştırmada yonca bitkisinde bombus ansı, ak üçgülde de bal ansı başta olmak üzere bombus ansı ve bal ansının tohum üretimini önemli ölçüde arttırdığı sonucuna varılmıştır.
