Özet:
Bu çalışma, Antalya yöresinde doğal olarak yetişen endemik üç Allium türünün süs bitkisi olarak değerlendirilebilme imkanlarının belirlenmesi amacıyla dört farklı deneme halinde yürütülmüştür. 1. deneme yetiştirme alam (cam sera ve açık alan) ve soğanlara uygulanan soğuklatma uygulamalarının (5 °C ve 10 °C'de 15, 30 ve 60 gün bekletme), 2. deneme paclobutrazol uygulamalarının (A. robertianum ve A. sandrasicum türlerinde yapraktan, topraktan ve soğan daldırması şeklinde kontrol (0), 1.25, 2.50, 5.00 ve 10.00 mg/bitki dozlarında) bitkilerin büyüme ve çiçeklenme özellikleri üzerine etkilerini belirlemeve yöneliktir. 3. denemede tohum çimlenme özellikleri ve çoğaltım olanakları araştırılmış, 4. denemede ise çiçeklerin hasat sonrası özelliklerine ilişkin ön denemeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca türlerin doğal populasyonlarmda fenolojik ve morfolojik özellikler ile ilgili ölçüm ve gözlemler yapılmıştır. Çalışma, 2002-2004 yılları arasında, türlerin doğal ortamları, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünün araştırma serası, arazisi ve doku kültürü laboratuarı ile Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü doku kültürü laboratuarında yürütülmüştür.1. denemeden elde edilen sonuçlar, türlerin her iki yetiştirme alanına da çok iyi uyum gösterdiğini, cam serada yetiştirilen ve soğanlarına 10°C'lik soğuklatma uygulamaları yapılmış olan bitkilerin, bitki gelişimi ve çiçeklenme ile ilgili birçok özellik açısından en yüksek değerler aldığı, açık alanda ise daha canlı ve yeşil bitkilerin oluştuğu gözlemlenmiştir. 2. deneme sonucunda, paclobutrazol uygulama yöntemine bitki gelişimi ve çiçeklenme üzerinde önemli etkileri olduğu ve dozlar arttıkça bu etkinin arttığı belirlenmiştir. 2.5 mg/bitki dozlarının bitkilerde çiçeklenmeye kadar geçen süreyi kısalttığı saptanmıştır. 3. denemenin sonuçlan tohumların taze olarak ekildikleri zaman arazi koşullarında hiçbir problemle karşılaşmadan çimlendikleri ve yaklaşık sekiz ay sonra soğancık oluşturduklarım ortaya koymuş, in vitro koşullarında (MS ortamı ) ise çimlenme oram ve soğancık oluşumunun daha düşük olduğu belirlenmiştir. Çiçeklerin vazo ömürlerine yönelik çalışmada ise (4. deneme) GTS uygulamasının Allium türlerinde vazo ömrünü arttırdığı bulunmuştur.
