Özet:
"Ahmet Cevdet Paşa'nın Bosna Müfettişliği" adı altında yapılan bu çalışmanın giriş bölümünde, Bosna-Hersek'in coğrafi sınırlaması belirtildikten sonra, Osmanlı Devleti tarafından fethedilmeden önce sahip olduğu dini, idari ve sosyal tarihine ilişkin bilgi verilmiştir. Çalışmada ayrıca Osmanlı Devleti'nin Bosna kurduğu idare yapı incelenmiştir. Osmanlı Devleti, diğer yönetimi altındaki yerlerden farklı olarak Bosna' daki mevcut idari yapıyı fazla değiştirmeden Tımar Sistemi ile birleştirmiştir. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin yönetim mekanizmasında çıkan aksaklıklar, Anadolu ve Rumeli'deki olduğu gibi Bosna'da da hoşnutsuzluklara neden olmuştur. Bu hoşnutsuzluk kendini, Osmanlı uyruklarının ayrılıkçı hareketleri ile gösterirken Bosna'da durum farklı olmuş, Bosna halkı diğer Balkan milletleri gibi bağımsızlık mücadelesine girişmemiş, tepkileri mevcut idari ve ekonomik şartlara karşı göstermişlerdir. Özellikle XVIII.yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti'nin bu aksaklıkları gidermek için başlattığı reform hareketleri Tanzimat ve Islahat Fermanları ile zirveye ulaşmıştır. Ancak Bosna'da bu çabalar, mevcut duruma tepki gösterildiği gibi yine tepki ile karşılanmıştır. XIX. yüzyılda yeniliklerle birlikte, merkeziyetçi bir yapı gerçekleştirmek amacıyla çeşitli uygulamalar gerçekleştirilmiştir ki, bunlardan birisi de problemli bölgelere müfettişler gönderilmesidir. Bu çerçevede 1863-1865 yılları arasında Bosna'ya müfettiş olarak gönderilen Ahmet Cevdet Paşa, yaptığı idari, sosyal, askeri düzenlemeler ve arazi düzenlemeleri ile Bosna'da öngörülen değişiklikleri gerçekleştirmiş ve yönetime karşı bağlılığı sağlayıp, halkın tavrını bir süreliğine de olsa değiştirebilmiştir.
