Çiçek thripsi, frankliniella occidentalis (pergande) (thysanoptera : thripidae)'nin 5 insektisid : abamectin, cypermetrin, endosulfan, malathion ve methomyl'e olan duyarlılığı üzerinde araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada Antalya ve ilçelerinde 7 farklı Frankliniella occidentalis (Pergande) populasyonumm 5 farklı gruptan insektiside; abamectin, cypermethrin, endosulfan, malathion ve methomyl'e olan duyarlılık düzeyleri değerlendirilmiştir. Bundan başka direnç potansiyeli, çoklu (multipl) direnç spektrumlan, serada larvalara etkinlikleri ve direnç düzeylerinin mücadelede başarıya etkisi araştırılmıştır. Laboratuvar biyoesseylerinde yaprak kalıntı yöntemi kullanılmıştır. 4-6 seri ilaç konsantrasyonu potter spray tower yardımıyla fasulye yapraklarından alman disklere püskürtülmüştür. 1 gün sonra bu diskler test hücrelerine yerleştirilerek üzerine F. occidentalis ergin dişileri bırakılmıştır. Thripsler 2 gün süreyle ilaç kalıntılarına maruz bırakılmıştır. Elde edilen canlı-ölü thrips sayılarından probit analiz programıyla lethal konsantrasyon değerleri (LC50 ve LC90) ve direnç düzeyleri belirlenmiştir. Laboratuvarda düzenlenen seleksiyon çalışmasında duyarlı F. occidentalis ırkından elde edilen 5 ayrı koloni söz konusu ilaçlarla seleksiyona tabi tutulmuştur. Laboratuvar çalışmalarında kullanılan tüm F. occidentalis populasyonlan pleksiglas kafesler içine yerleştirilen fasulye bitkileri üzerinde, 26+1 °C sıcaklıkta ve 16:8 h (aydınlıkkaranlık) gün uzunluğunda iklim odalarında muhafaza edilmiştir. İlaçların arazide thrips larvalarına etkinliklerini belirlemek için patlıcan yetiştirilen bir serada deneme yapılmıştır. Değerlendirmelerde uygulamadan 1 gün önce ve 1,3,7 gün sonra örnek alınan patlıcan yapraklarında canlı-ölü larva sayıları kaydedilmiştir. Antalya ve ilçelerinden alınan 7 farklı F. occidentalis populasyonunda cypermethrin dışında kalan söz konusu diğer ilaçlara direnç oldukça düşük düzeylerde tespit edilmiştir. Yaprak kalıntı denemeleriyle populasyonlarda elde edilen direnç düzeyleri; abamectin' e LCso'ye göre 0.8-1.8 kat, LCgo'a göre 1.3-2.4 kat, cypermethrin'e LCso'ye göre 16-1 2.2 kat, LC9o'a göre 2.9-9.6 kat, endosulfan'a LCso'ye göre 0.9-2. 1 kat, LCgo'a göre 0.9-2.4 kat, malathion'a LCso'ye göre 1.0-2.5 kat, LCgo'a göre 1.0-2.7 kat ve methomyl'e LCso'ye göre 0.8-1.9 kat, LCgo'a göre 1.4-3.1 kat arasındadır. Cypermethrin'e 1.6-12.2 kat arasında ortaya çıkan direnç düzeyleri Antalya ve ilçelerinde F. occidentalis populasyonlarında bu ilaca orta düzeylere ulaşan bir direncinvarlığını göstermiştir. Örnek alman tüm populasyonlarda abamectin, endosulfen, malathion ve methomyl'e en yüksek direnç düzeyi 3. 1 kat olarak bulunmuştur. Yaklaşık 6 aylık sürede 27 defa cypermethrin uygulaması yapılan duyarlı F. occidentalis ırkında cypermethrine direnç LCso'ye göre 28.0 kat, LCs>o'a göre 39.9 kat artmıştır. Bu ırkın seleksiyonda kullanılmayan diğer 4 ilaç; abamectin, endosulfan, malathion ve methomyl'e sırasıyla (LCso'ye göre) 0.8 kat, (LCso'y0 göre) 2.0 kat, (LCso'ye göre) 3.2 kat ve (LCgo'a göre) 2.6 kat çoklu direnç gösterdiği tespit edilmiştir. 27 defe cypermethrin uygulanan F. occidentalis ırkına daha sonra 17 defalık cypermethrin seleksiyonu gerçekleştirildiğinde cypermethrin'e direnç, LCso'ye göre 139 kata, LCgo'a göre 110 kata kadar çıkmıştır. Bu sonuçlar F. occidentalis' de cypermethrine karşı önemli ölçüde direnç kazanma potansiyeli olduğunu göstermiştir. Diğer seleksiyon çalışmalarında abamectin, endosulfan, malathion ve methomyl'le sırasıyla 6, 7, 12 ve 9 defa uygulama yapılmıştır. Ancak bu seleksiyon çalışmalarının hiçbirinde biyoesseyler için yeterli sayıda thrips çoğaltılamamıştır. Sera denemelerinde methomyl, endosulfan ve malathion'un thrips larvalarına karşı en yüksek etki düzeyleri sırasıyla %99, %87 ve %86'dır. Abamectin etkisini tedricen artırarak 7. günde %72'ye kadar çıkarmıştır. Cypermethrin %52'lik etki düzeyiyle en düşük etkiyi gösteren ilaç olmuştur. Bu seradan alınan F. occidentalis populasyonunda abamectin, cypermethrin, endosulfen, malathion ve methomyle direnç düzeyleri 0.9-4.8 kat arasında değişmektedir. Bu sonuçlar bu düzeylerdeki direncin arazide elde edilen başarıya önemli bir etkide bulunmadığını göstermektedir. Çalışmada ortaya çıkan sonuçlar, F. occidentalis'le kimyasal mücadelelerde cypermethrin'den sakınılması gerektiğini ve farklı sınıflarda yer alan söz konusu diğer 4 ilaç; abamectin, endosulfen, malathion ve methomyl'in direnç yönetim taktikleriyle birlikte integre mücadele programlarında başarılı bir şekilde kullanılabileceğini göstermektedir.