Kıyı erişilebilirliğinin ölçülmesi: CBS ortamında yöntemsel denemeler

Abstract

Erişilebilirlik kavramı yaşam kalitesini belirleyen önemli unsurlardan biridir. Kentsel ve bölgesel ölçekte farklı amaç ve tekniklerle gerçekleştirilebilen erişebilirlik analizleri, özellikle ulaşım ve erişebilirlik alanında karşılaşılan problemleri tanımlamaya yardımcı olur, kullanıcılara ve karar vericilere karar destekleri sağlar, ulaşım planlamasında öncelikleri, aciliyetleri belirler. Erişilebilirlik ölçümü ve modellemesi pek çok alanda Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) desteği ile başarılı bir şekilde yapılabilmektedir. Erişebilirlik modellemesi ile ilgili yazın (literatür) incelendiğinde, farklı erişilebilirlik türlerini ölçmek için kullanılan çok sayıda çalışmanın olduğu görülmektedir. Kentsel veya bölgesel ölçekte, günlük kullanım için önem arz eden eğitim, sağlık, emniyet vb. noktasal donatı alanları erişilebilirliğini ölçen çok sayıda çalışma bulunmakla birlikte, günlük insan çekiminin fazla olduğu, insanların yoğun talep gösterdiği ve bölgesi için önemli turizm ve rekreasyon potansiyeli yaratan alanlardan olan göl kıyıları, nehir kıyıları, deniz kıyıları vb. gibi lineer donatı alanları erişilebilirliği üzerine çalışmaların son derece kısıtlı olduğu gözlenmektedir. Yazındaki bu boşluktan yola çıkarak yürütülen çalışmada lineer donatı alanları özelliği gösteren kıyı alanları erişilebilirliğinin karşılaştırmalı olarak CBS ortamında nasıl ölçülebileceği adına senaryo bazlı yöntemsel denemeler yapılması amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak büyük ölçekte Antalya ve Mersin kentleri, küçük ölçekte ise Kaş kenti seçilmiştir. Antalya ve Mersin Türkiye'de önemli kıyı turizmini ve kıyı kullanımını barındıran üst ölçekte iki komşu kenttir. Bununla beraber küçük ölçekli bir sahil kenti olmasının farkındalığıyla beraber, aynı yöntemsel denemelerin karşılaştırmaya dâhil olan iki büyük kente göre, daha küçük bir ölçekte nasıl sonuç verdiğini tartışmak amacı ile Kaş kenti de seçilmiştir. Çalışma alanı olarak seçilen kentler için yapılan farklı erişilebilirlik analizlerinin sonuçları erişilebilirlik düzeyleri arasındaki farkları daha iyi anlamak için kıyaslanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçların lineer özellik gösteren donatı alanlarından olan kıyı alanları erişebilirliğinin nicel olarak ölçülebilmesi ve karşılaştırılabilir bir yapıya kavuşturulabilmesi adına ilgili yazına önemli bir katkı sağlayacağı ve gelecekte benzer çalışmalara altlık oluşturacağı düşünülmektedir.