Sovyet hariciyesi ve Türkiye (1923-1940)

Abstract

1917 Ekim ihtilali ile Rusya'da iktidar değişmiş ve Bolşevikler iktidara gelmişlerdir. Böylelikle Rusya büyük bir değişim süreci içerisine girmişti. Bu süreç içerisinde Rusya'nın diğer devlet kurumlarında olduğu gibi Dışişleri Bakanlığı da büyük bir değişime uğradı ve yeniden teşkilatlandı. Bu çerçevede eski diplomatik kurum, unvan ve kurallar da kaldırılmış ve yenileri oluşturulmuştu. Yeni kurulan Sovyet Dişileri Komiserliği Çarlık Dışişleri Bakanlığı'nın yönetici sınıfını, kendisinin ise işçi ve köylü sınıfını temsil ettiğini beyan etmişti. Sovyet Dışişleri Komiserliği kurulduğu günden itibaren yakın komşuları ile ilişkiler kurmaya başlamış ve bu dönemde Anadolu'da başlayan Milli Mücadele Harekâtı ile de ilişkiler Sovyetler için özellikle önemli bir yer tutmuştur. Anadolu'ya gönderilen ilk Sovyet temsilcileri genellikle diplomat kökenli olmayıp daha ziyade Parti mensubu askeri kökenli kişiler olmuş ve diplomatik faaliyetlerle beraber propaganda faaliyetlerinde de bulunmuşlardı. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin resmen kurulması ile başlayan süreçte ise Türk-Sovyet ilişkileri giderek daha yakın ikili ilişkilere dönüşmüş ve Sovyet Hariciyesi bu hususta çok önemli bir rol oynamıştır. Nitekim Sovyet Hariciyesi bütün kurum ve kuruluşları ile Türkiye'de örgütlenmiştir. Türkiye'deki Sovyet temsilcileri genellikle Yetkili Temsilcilik, Konsolosluk ve Ticari Temsilcilikler şeklinde faaliyet göstermiştir. İşte bu doktora tezi ile 1923-1940 yılları arasında Sovyetlerin Türkiye'deki Yetkili Temsilciliği, konsoloslukları ve ticari temsilcilikleri ile bu kuruluşların oluşum süreci ve kurumsal yapıları ele alınmış, ayrıca Sovyet temsilcileri, konsolosları ve diğer ileri gelen dışişleri görevlileri, bu konsolosluk ve diğer kuruluşların çalışma yöntemleri, Türkiye'de izledikleri genel stratejik ve ideolojik çizgileri incelenmiştir.