Nümismatik veriler ışığında Lykia bölgesi'nde Ptolemaios egemenliği

Abstract

Bu tez çalışmasında, Lykia Bölgesi'nin MÖ. 280'lerden MÖ. 197'ye kadarki tarihine tekabül eden Ptolemaioslar hakimiyeti nümismatik verilerle ele alınmıştır. Tezin Lykia bölgesi ve buradaki Ptolemaioslar hakimiyetini konu edinmesinden dolayı, coğrafi, tarihi ve nümismatik bilgi verici kısımlarında Lykia bölgesi ve nümismatik verilerin neredeyse tamamına tekabül eden ilk dört hükümdar dönemi esas odak noktası olmuştur. Komşu Karia bölgesinin de daha çalkantılı olmakla birlikte doğrudan Ptolemaioslar hakimiyetinde kalmış olması, Lykia'nınki ile örtüşen tarihsel bir zemine sahip olmasına neden olmuş, bu sebeple tez kapsamında bir getirilen malzeme söz konusu olduğunda Batı Karia'yı da içine alacak şekilde esneklik gözetilmiştir. Nümismatik malzemeyi, arkeolojik kazı ve yüzey araştırmalarında ele geçenler, müze envanterlerinde yer alanlar oluşturmaktadır. Lykia özelinde derlenen tez kataloğuna dahil edilenler, Andriake, Arykanda, Gagai, Limyra, Patara, Rhodiapolis, Tlos kazıları ile Dereağzı ve Istlada yüzey araştırmalarında ele geçenler ile Fethiye Müzesi, Elmalı Müzesi ve Pamphylia'ya dahil olmasına rağmen hiç şüphesiz Lykia'dan gelen malzemeyi de kapsayan Antalya Arkeoloji Müzesi envanterinde yer alan sikkelerdir. Katalogta yer alan sikke sayısı 474'tür. Çalışmada, komşu Karia ve Pamphylia başta olmak üzere Pisidia ve Kilikia bölgesinin verilerinden de faydalanılmıştır. Mevzubahis sikkelerden tez içerisinde gerekli görülen yerlerde faydalanılmış, tamamı ise tezin "Ek" kısmında bir araya getirilmiştir. Çalışmada ilk olarak Lykia bölgesinin tarihsel coğrafyası, siyasi tarihçesi, yürütülen bilimsel arkeolojik çalışmalar ile nümismatik malzemeyi konu eden çalışmalar tanıtılmıştır. Öte yandan ilk dört hükümdar döneminin krali darplarını kapsayan, darphaneler, reformlar, darp sistemi, sikke tipleri, lejantlar ve semboller, harfler ve monogramları baz alan hususlar aktarılmıştır. Küçük Asya'da ele geçen, müzelerde yer alan krali Ptolemaios sikkeleri de yayınlanan ve doğrudan çalışılan malzemeler ışığında bir araya getirilmiş, ardından istatistiki değerlendirme yapılmıştır. Bir araya getirilen tüm malzemenin sunduğu veriler ışığında ortaya çıkan duruma ilişkin salt nümismatik ve nümismatik malzemenin teyit ettiği ya da yanlışladığı hususları ihtiva eden tarihsel bir değerlendirme sunulmuştur. Netice itibarıyla bu çalışmada ele alınan malzeme Ptolemaiosların Küçük Asya'nın güney batısındaki hakimiyetinin nümismatik açıdan analizinin yapılmasını mümkün kılmıştır. Dahası, son yıllarda giderek artan sayıda ortaya koyulan bilimsel çalışmalara Küçük Asya verileri ile katkı sunmak da bu sayede mümkün olmuştur. Hiç şüphesiz, mevcut neticelerin yanı sıra hala kesinliğe kavuşturulamamış meseleler için de kimi noktaların aydınlanmasına katkı sağlanmıştır. Temelde Lykia, ona yardımcı bilhassa Karia verilerine binaen, bölgenin MÖ. 3. yüzyıldaki Mısır etkisinin yorumlanması da mümkün olmuştur.