Türkiye'de kırsal kalkınma politikaları ve 2007-2013 dönem hibe desteği sağlanan kırsal kalkınma projelerinin etki analizi

Abstract

Bu tez çalışması ile Türkiye'de uygulanan kırsal kalkınma politikalarında yaklaşım değişikliğine yol açan içsel ve dışsal faktörlerin ortaya konulması, AB üyelik süreciyle birlikte IPARD-I (2007-2013) kapsamında hibe desteği sağlanmış kırsal kalkınma projelerinin AB Etki Değerlendirme Rehberi temelinde etki analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye genelinde programın uygulandığı 42 il düzeyinde toplam 170 faydalanıcı ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket verilerine göre, faydalanıcılar açısından hibe desteklerinin en güçlü ve etkili ekonomik sonuçlarının yerel ekonominin çeşitliliğini geliştirme, tarım dışı iş olanakları yaratma gibi çiftlik gelirlerini artırıcı etkiler olduğu belirlenmiştir. Faydalanıcılara göre, hibe destekleri ürün/hizmet kayıplarını azaltırken aynı zamanda ürün kalitesini geliştirmekte, yatırım koşullarını iyileştirmektedir. Çalışmada hibe desteklerinin sosyal, kültürel ve sağlık etkilerini tespit etmek için yapılan faktör analizi sonucunda; çalışma koşulları ve sosyal haklar faktörü, iş kalitesi ve kamu sağlığı faktörü, istihdam faktörü ile kültürel miras ve fırsat eşitliği faktörü olmak üzere dört faktör belirlenmiştir. Yatırımların yenilikçiliği konusundaki değerlendirmeler faktör analiz tekniği yardımıyla analiz edilmiş ve dört faktör elde edilmiştir. Bunlar; yenilikçilik ve sürdürülebilirlik faktörü, çevre dostu üretim, girişimcilik ve enerji faktörü, kırsal kalkınma faktörü ile farkındalık faktörüdür. Son olarak çalışmada faydalanıcı işletmelerden reel ciro artışı, kapasite artışı veya istihdam artışı sağlayarak başarılı olmuş işletmelerin bu durumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla logit modelleri tahmin edilmiştir. Bulgulara göre; reel ciro artışı sağlama durumunun en önemli belirleyicisi yatırım yapılan sektör iken, istihdam sayısını artırma durumunun en önemli belirleyicisi hibe tutarı, kapasite artışı sağlama durumunun en önemli belirleyicisi ise işletme türü olarak belirlenmiştir. Diğer yandan reel ciro artışı sağlama, istihdam yaratma ve kapasite artışı sağlama başarısı küçük ölçekli yatırımlarda daha fazla olmuştur. Bu sonuçlar kırsal kalkınma proje desteklerinde küçük ölçekli işletmelerin daha fazla desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.