Aksu çayı ve acısu deresi su kalitesinin su kalite indeksleri kullanılarak değerlendirilmesi

Abstract

Antalya Nehir Havzası'ndaki akarsulardan biri olan, Kovada I, Kovada II Hidroelektrik Santrallerini ve Karacaören Barajını besleyen Aksu Çayı, Karacaören-2 Baraj Gölü'nün işletim rejimi, sulama çekimleri ve küresel iklim değişikliğine bağlı yağış düzensizlikleri sonucunda hidrolojik baskı altındadır. Tez çalışmasının ikinci uygulama alanı olan, yoğun seracılık faaliyetlerinin gerçekleştirildiği ve turizm açısından değerli bir bölge olan Acısu Deresi önemli bir yerüstü kaynağıdır. Dolayısıyla bahsedilen bölgelerde su kalitesinin ve miktarının sürdürülebilir yönetimi gerekli ve önemlidir. TÜBİTAK tarafından desteklenmiş olan 119Y267 nolu proje kapsamında Aksu Çayı ve Acısu Deresi üzerinde yer alan 24 izleme noktasında su kalitesi izleme çalışmaları Eylül 2020 ve Eylül 2021 dönemi boyunca aylık olarak 1 yıl boyunca gerçekleştirilmiştir. İzleme çalışmasından elde edilen verilerin yorumlanmasında Kanada Çevre Bakanlığı Konseyi Su Kalite İndeksi (CCME-WQI), Ulusal Sanitasyon Vakfı Su Kalite İndeksi (NSF-WQI), Sucul Toksisite İndeksi (ATI), Su Kalitesi Değerlendirme Sistemi (SEQ-Eau) olmak üzere 4 farklı indeks yöntemi karşılaştırmalı olarak uygulanmış ve çalışma bölgelerinin su kalitesini sınıflandırmada en uygun indeks yöntemi belirlenmiştir. En uygun indeks yönteminin belirlenmesinde korelasyon analizi sonuçları dikkate alınmıştır. Buna göre, en yüksek korelasyon (0,94) SEQ-Eau ve CCME su kalite indeksleri arasında elde edilirken, en düşük korelasyon (0,56) SEQ-Eau ve NSF indeksleri arasında bulunmuştur. İkinci çalışma bölgesi olan Acısu Deresi'nde de benzer sonuçlar elde edilmiştir. En yüksek korelasyon (0,95) SEQ-Eau ve CCME su kalite indeksleri arasında elde edilirken, en düşük korelasyon (0,60) SEQ-Eau ve NSF indeksleri arasında bulunmuştur. CCME ve SEQ-Eau indekslerinin uyumlu ve çok yakın sonuçlar verdiği, bu nedenle de her iki çalışma bölgesi için de en uygun indeksler olduğu ortaya konmuştur. Ek olarak Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği (YSKY) (16.06.2021, RG: 31513)'ne göre fizikokimyasal parametrelerin (üç farklı dalga boyunda renk ölçümleri, pH, Eİ, KOİ, BOİ5, NH4-N, NO3-N, TN, PO4-P TP, F-) aylık ölçüm ve analiz sonuçları kullanılarak su kalite sınıfları belirlenmiştir. Belirtilen yönetmeliğe göre, Aksu Çayı için on izleme istasyonu iyi, iki istasyon da orta kalite olarak sınıflandırılmıştır. Acısu Deresi için ise altı izleme istasyonu iyi su kalitesine, altı izleme istasyonu ise orta kaliteye sahiptir. Orta sınıf su kalitesine sahip istasyonlarda kaliteyi düşüren ortak parametreler; TP, BOİ5, ÇO ve Eİ olarak belirlenmiştir. İzleme çalışmaları süresince değişen iklim koşulları, yağış ve yüzey akışın azalması gibi sebeplerden dolayı bazı izleme noktalarında kuru ve durgun su koşulları gözlenmiştir.