Yerfıstığında (Arachis hypogaea L.) yüksek verim ve oleik asit içeriğine sahip hatların seleksiyonu

Abstract

Bitkisel yağlarda yağ kalitesi yağ asidi kompozisyonu ile belirlenmektedir. Yerfıstığı yağında doymamış yağ asitleri olan oleik ve linoleik asit toplam yağ asidi miktarının yaklaşık %80'nini oluşturmaktadır. Bu yağ asitlerinden özellikle oleik asit günümüz yerfıstığı endüstrisinde kaliteyi belirlemekte olup yağın oksidiyon direncini arttırmakta ve uzun raf ömrüne katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde yüksek oleik içeren yer fıstığı çeşidi sayısı oldukça yetersiz olup yeni yüksek verimli ve oleik asit içeren genetik kaynaklara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kapsamda ele alınan bu tez çalışmasında yüksek verimli çeşit NC-7 ve yüksek oleik asit karakterine sahip genotip HOG melezinden elde edilen 304 F6 hattı agronomik özellikleri bakımından karakterize edilmiş, burada ölçülen özellikler bakımından öne çıkan hatlarda ise yağ ve yağ asit karakterizasyonu yapılmıştır. Tüm denemede ana-baba hatlar olan HOG ve NC-7 kontrol olarak değerlendirilmiştir. Verim karakteri bakımından genotiplerin sahip olduğu varyasyon 16.5 ile 235.5 g arasında değişim göstermiştir. Çalışmamızda en yüksek ortalama verim NH-2-22-4-31 hattında gözlenmiştir. 187 hattın ise NC-7 çeşidinden daha yüksek verime sahip olduğu belirlenmiştir. Ortalamalar dikkate alındığında en uzun kapsül 5.0 cm ile NH-2-31-1-34 hattında elde edilmiştir. F6 koleksiyonundaki ortalama kapsül uzunluğu 3.9 cm olarak belirlenirken melez ebeveynleri olan HOG genotipinde kapsül uzunluğu 3.1 cm, NC-7 çeşidinde ise 4 cm olarak ölçülmüştür. En yüksek dane uzunluğu 2.5 cm ile NH-2-22-5-32, NH-2-31-1-34, NH-2-22-7-12 ve NH-2-31-1-7 hatlarında gözlenmiştir. Tarla denemesi sonrası kapsül verimi, kapsül ve dane uzunluğu kriterleri dikkate alınarak 26 hat seçilmiş ve yağ oranı ve yağ asit değerleri bakımından karakterize edilmiştir. Yağ oranı dikkate alındığında 26 F6 hattından oluşan koleksiyonun ortalama değeri %47.99 olarak hesaplanmıştır. En yüksek yağ oranı %50.77 ile NH-2-31-3-52 hattında elde edilmiştir. Ortalama oleik asit değeri %78.58 olarak ölçülmüş olup, NH-2-22-5-23 ve NH-2-31-1-6 hatlarında %80'in üzerinde oleik asit değerine rastlanmıştır. Elde edilen veriler sonrası seçilen elit hatların verim denemeleri sonrası ülkemiz tarımına çeşit olarak kazandırılması beklenmektedir.