Yenilebilir elektrik çiçeğinde (Spilanthes oleracea L.) gama radyasyonu ile LD50 değerinin belirlenmesi ve M1 jenerasyonlarının incelenmesi

Abstract

Bir süs bitkisi olan elektrik çiçeği (Spilanthes oleracea L.), çiçeklerinin yenilebilir özelliğinden dolayı yenilebilir çiçek olarak son yıllarda ticari olarak yetiştirilmekte ve dünyanın farklı yerlerinde pazarlanmaktadır. Aynı zamanda tıpta ve ilaç sanayisinde kullanılan tıbbi bir bitkidir. Bu çalışma elektrik çiçeğinde Co60 gama radyasyonu ışınıyla LD50 değerinin hesaplanmasını amaçlamaktadır ve elektrik çiçeği üzerine yapılan ilk mutasyon ıslahı çalışması özelliğini taşımaktadır. Çalışmada LD50 dozu hesaplanmış ve M1 jenerasyonları incelenmiştir. LD50 dozu uygulanmış elektrik çiçeklerinde çimlenme, yapraklarda klorofil ve renk ölçümleri, çiçeklenme süreleri, çiçek verimi ve çapı parametreleri incelenmiştir. Elektrik çiçeği tohumlarına uygulanmış Co60 gama radyasyonu sonucu ölüm oranları ile yapılan probit analizinde LD50 dozu 365.64 Gy olarak hesaplanmıştır. Çiçek başına en ağır çiçeklere sahip bitki 365 Gy uygulamasında 101. bitki ve toplam hasat ağırlığında 365 Gy uygulamasında 111. bitki olarak bulunmuştur ve bu bireylerin mutant olduğu düşünülmektedir. Farklı çiçek rengine 329 Gy uygulamasında 61. bitkide ve 365 Gy uygulamasında 111. bitkide, farklı çiçek yapısına da 402 Gy uygulamasında 171. bitkide ulaşılmıştır. Çalışmada 329 Gy uygulamasında 71. bitki, daha uzun sürgün uzunluğuna sahip olduğundan mutant adayı olabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, kontrolle kıyaslandığında ışın uygulanmış elektrik çiçeği tohumlarından elde edilen bitkiler daha küçük çiçek çaplarına sahip olmuş ve en küçük çiçek çapı 10.30 mm ile 365 Gy uygulamasından elde edilmiştir. Sonuç olarak, elektrik çiçeğinde mutasyon ıslahı çalışmasında LD50 dozu belirlenmiş ve uygun doz olarak bulunan 329 Gy, 365 Gy (LD50) ve 402 Gy dozları incelenen özellikler bakımından M2 jenerasyonları için mutant adayı olabilecek bireyler oluşturmuştur. Çalışmanın sonuçları mutasyon ve klasik ıslah çalışmaları için bir kaynak oluşturması ve bitki ıslahçıları için vakit kazandırması açısından önem arz etmektedir.