Özet:
Bu çalışma ile ToBRFV'nin tohumdan arınma olanaklarının araştırılması ve virüsün tohumla taşınma yüzdesinin ve yerinin belirlenmesi hedeflenmektedir.Tez kapsamında laboratuvar çalışmaları 2021-2022 yılları arasında ToBRFV enfekteli bitkiler Akdeniz Üniversitesinde bulunan seralarda yetiştirilmiştir. Bu tez çalışmasında ToBRFV'nin tohumla taşınma oranının yapılan moleküler ve serolojik testler sonucunda % 0.8 olduğu ve bu etmenin tohum kabuğu ve endospermde görüldüğü, embriyoda ise virüsün taşınmadığı ortaya konulmuştur. Tohumların dezenfekte edilmesinde uygulanan bazı kimyasal ve fiziksel metotlar incelenmiştir. Fiziksel yöntemlerden 20°C'den 72°C'ye kademeli olarak sıcaklık artışı gerçekleştiren, Delta firmasına ait makinede, en az 3 gün 50 rpmde dönerek kalan tohumlarda ToBRFV etmeni % 0.3 oranında tespit edilmiştir ve virüsün virulensliğini yitirdiği yapılan çalışmalarla belirlenmiştir. 254 nm dalga boyundaki UV ışınları 30 dk boyunca uygulanmış, bu uygulamanın virüsü yarı yarıya oranla inaktif hale getirdiği belirlenmiştir. Kimyasal yöntemlerde ise tohumlara yapılan farklı dezenfektan uygulamaları sonucunda ortaya çıkan bilgiler doğrultusunda: %1 Tsunami 100, %1 Biocon A ve %10 TSP uygulamaları tohum kabuğunu virüsten arındırmada %100 başarılı bulunmuştur. Aynı dezenfektanlar endospermde uygulanıp test edildiğinde endospermde %0.7 ve %0.9 oranında olan taşınmanın devam ettiği belirlemiştir, biyolojik testlemelerde de patojenitenin devam ettiği görülmüştür. Buna göre tohum kabuğundaki virüsü eradike etmede başarılı olan dezenfektanların endospermdeki taşımalarda etkin olmadığı belirlenmiştir. Bu yöntemler tohum eradikasyon başarısının yanında çimlenmeyi de olumsuz yönde etkilememektedir. Virüsün yayılımını sınırlamaya yönelik yapılan bu çalışmalar yerli ve milli tohumculuk adına önemli bir katkı sağlayacaktır.
