Güneş enerji santrallerinin kuşlara olan etkisinin FERNAS-4 güneş enerji santrali üzerinden araştırılması

Abstract

Doğal yaşam alanlarının içerisine veya yakınına inşa edilen her türlü yapının -özellikle de belirli standartlara uyulmadığı taktirde- yaban hayatına etki etmesi olasıdır. Son senelerde güneş enerji santrallerine yapılan yatırımlardaki büyük artış, güneş enerji santrallerinin çevresel etkilerinin araştırılmasını zorunlu kılmıştır. Omurgalı hayvanların gelişmiş bir sınıfı olan kuşlar da yaban hayatının önemli bir ögesi olarak bu etkilere maruz kalabilmektedir. Yapılan araştırmalar incelendiğinde, güneş enerji santrallerinin kuşlar üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilme potansiyeline sahip olduğu görülmektedir. Güneş enerji santrallerinin kuşlar üzerindeki etkileri temel olarak (i) habitat kaybı, (ii) rahatsız olma ve yer değiştirme, (iii) ölüm etkisi ve (iv) bariyer etkisidir. Bu çalışmada Fotovoltaik (PV) bir güneş enerji santrali olan FERNAS-4 Güneş Enerji Santrali'nin inşaat ve işletim aşamalarını da kapsayan bir sene boyunca izlenerek edilen verilerin değerlendirilmesiyle bu santralin kuşlara olan etkileri kareleme yöntemi yardımıyla araştırılmıştır. Etki analizi için 2020 Eylül-2022 Şubat tarihleri arasında farklı mevsimlerde seçilen 37 gün boyunca gözlemler yürütülmüştür. FERNAS-4 Güneş Enerji Santrali, yakın çevresi ve Bayır Baraj Göleti bölgesinde yapılan gözlemler sonucunda 17 takımdan 38 aileye mensup toplam 105 adet tür tespit edilmiştir. İzleme çalışmaları sırasında tespit edilen türlerden 38 tanesi bölgede yerli (Y), 20 tanesi kış ziyaretçisi (KZ), 26 tanesi transit göçer (T) ve 21 tanesi yaz ziyaretçisi (YZ) statüsünde bulunmaktadır. Araştırmalar sırasında tespit edilen toplam 105 türün 17 tanesi yalnızca Bayır Baraj Göleti bölgesinde tespit edilen su kuşlarıdır. Geri kalan 88 türden 51'i santral sahası sınırları içinde de görülebilirken, 37 türe yalnızca santral sahasının yakın çevresindeki dönüştürülmemiş alanda rastlanmıştır. FERNAS-4 Güneş Enerji Santrali, yakın çevresi ve Bayır Baraj Göleti bölgesinde gözlemler boyunca toplam 8869 birey tespit edilmiştir. Bu bireylerden 771 tanesi yalnızca Bayır Baraj Göleti bölgesinde kaydedilmiştir. Santral sahası ve yakın çevresinde ise 8089 birey kaydedilmiştir. Bu bireylerin 1264 tanesi santral sahası içerisinde veya saha sınırları üzerinden geçerken görülmüştür. İzleme çalışmaları boyunca araştırma alanında karkas tarama faaliyetleri yürütülmüş, fakat herhangi bir kuş türüne ait ölü veya yaralı bireye rastlanmamıştır. Gözlem yapılan tarihlerde FERNAS-4 Güneş Enerji santralinin kuşlar üzerinde ölüm etkisine sebep olduğuna dair bir bulgu mevcut değildir. Dolayısıyla, Göl Etkisi Hipotezi'ni doğrulayacak bir bulgu elde edilememiştir. Ancak ornitofauna bakımından santral sahası içerisi ve yakın çevresindeki anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. İnşaat çalışmalarının sona ermesiyle işletim dönemine giren santralde bir sene süreyle gerçekleştirilen gözlemlerde santral sahası ve yakın çevresinde tespit edilen 88 türden yalnızca 42'sine santral sahası sınırları içerisinde rastlanmıştır. Yine çalışmalar boyunca kaydedilen bu 88 türe ait 5665 bireyin yalnızca 932'si saha sınırları içerisinde kaydedilmiştir. Bu farklılık, santralin habitat kaybına sebep olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bazı türlerin sahaya yaklaşırken yön değiştirerek saha üzerinden geçmekten kaçındıkları görülmüştür. Bu gözlemler, rahatsızlık ve yer değiştirme etkisinin bir kanıtı niteliğindedir.