İtil Bulgarlarında kentleşme ve kent kültürü

Abstract

X. yüzyıl başında Hazar Kağanlığı'na tabi olan Bulgarlar, 922 senesinde İlteber Almuş liderliğinde İslamiyet'i resmi olarak kabul etmiş ve X. yüzyılın ikinci yarısında bağımsızlığını mutlak olarak kazanmıştır. Fakat Bulgarların devletleşmesinden evvel ülkedeki iş kollarının aktif olarak işlemesi, üretimin ivme kazanıp standartlaşması ve artı ürünün sermayeye dönüşmesi İtil-Çulman Bulgar kentlerinin gelişimine ön ayak olmuştur. Bu açıdan İtil Bulgar kentlerinin ortaya çıkışında, ticaret ve zanaat önemli roller üstlenmiş olsa da yerleşimlere hakim olan iş kolları, kentlerin oluşumuna etki eden yegane unsuru oluşturmamıştır. Bulgarların dini, içtimai ve idari telakkilerinin yanı sıra bölgenin coğrafik şartları da kentlerin oluşumuna ve mekansal yapılarının farklılık arz etmesine neden olmuştur. Çok yönlü organizmalar şeklinde biçimlenen Bulgar kentleri tek bir kökenden ziyade kültürel aktarımların sonucunda ortaya çıkmış, bu durum kent kültürünün de kompleks bir yapı sergilemesine neden olmuştur.