Kırsal nüfusta su tüketimi ve kullanımını etkileyen faktörlerin analizi: Antalya ili uygulaması

Abstract

Su, canlılığın devamlılığını sağlayan en önemli yaşamsal kaynaktır. Her sektörde ihtiyaç duyulan su kaynaklarının sınırlı düzeyde ve hızla azalma eğilimi olması, suyun etkin ve verimli kullanılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bilindiği üzere Türkiye su sıkıntısı yaşayan bir ülke olup mevcut su kaynaklarının %77'si tarım sektöründe kullanılmaktadır. Bu çerçevede çalışmada ülke öncelikleri arasında yer alan su konusuna odaklanılmıştır. Kırsal nüfusta hanehalkı ve üretici düzeyinde su tüketimi ve kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla Antalya ili Serik, Finike ve Demre ilçelerinde ikamet eden 120 üretici hanesi ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Elde edilen birincil veriler SPSS programı aracılığıyla çok değişkenli istatiksel analiz yöntemlerinden Faktör analizi, Cluster (kümeleme) analizi ile Ki-kare bağımsızlık testi ile analiz edilmiştir. Çalışmada, hanehalkının su tüketimlerini etkileyen faktörlerinin belirlenmesinde veri tabanındaki 70 unsur 17 faktöre indirgenmiştir. Hanehalkının su tüketiminde etkili olan faktörler; Musluk Suyu Kalitesi, Su Konusuna Duyarlılık, Su Hizmeti, Su Tasarrufu ve Eğitime Duyarlılık, Bölgesel Su Potansiyeli, Su Kıtlığı Endişesi, Konutun Özellikleri, Musluk Suyuna İlişkin Sorunlar, Faturalandırma Hizmetindeki Aksaklıklar, Su Kesintileri, Su Miktarında Azalış, Sağlık ve Fiyata Duyarlılık, Su Sorunu, Konut Yaşı, Su Tüketim Bilinci, Yasal Tanımlamalar, Su Kullanım Alışkanlığı olarak ortaya konulmuştur. Belirlenen faktörler toplam varyansın %76,14'ünü açıklamaktadır. Üreticilerin tarımsal su kullanımlarını etkileyeceği düşünülen 62 unsur 15 faktöre indirgenmiştir. Tarımda su kullanımlarını etkileyen faktörler ise; Su ve Sulama Konusunda Eğitim Programları, Geleneksel Sulamanın Dezavantajları, Modern Sulamaya Yönelim Nedeni, Tarımsal Su Kaygısı, Tarımsal Su Miktarı, Modern Sulamanın Üretim Faydası, Girdi Kullanımında Tasarruf, Tarımsal Sulama Bilinci, Üretici Memnuniyeti, Kredi ve Hibe Desteğine Duyarlılık, Tarımsal Su Ücreti, Üretici Geliri ve Deneyimi, Modern Sulamada Devlet Desteği, Sulama Desteği İstekliliği, Tarımsal Sulama Alt Yapısı olarak ortaya konulmuştur. Belirlenen faktörler toplam varyansın %78,86'sını açıklamaktadır. Çalışmada Cluster (kümeleme) analizi ile uygun pazarlama politikalarının geliştirilmesi amacıyla hanehalkının evsel su tüketimleri ve tarımsal su kullanımları dikkate alınarak iki adet alt pazar segmenti oluşturulmuştur. Analiz sonuçlarına göre pazar bölümlerinde hanehalkı ve üretici düzeyinde su algısı, tutum, davranışları ile su tüketimi ve kullanım düzeylerinde belirgin farklılıklar ortaya konulmuştur. Ayrıca yapılan Ki-kare testinde üretici memnuniyet düzeyi ile tarımsal su kullanım bilinci arasında, üretici memnuniyet düzeyi ile yöredeki üreticilerin tarımsal sulama konusundaki bilgi düzeyleri arasında ve hanelerdeki musluk suyuna ilişkin bazı sorunlar ile ambalajlı su tüketimi arasında %5 önem seviyesinde anlamlı bir ilişkinin olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ankete katılım gösteren üretici hanelerinin %93,3'ünün erkek, üreticilik mesleğini ağırlıklı olarak ana geçim kaynağı olarak yaptıkları, sulama yöntemi açısından %83,9 oranında modern sulama yöntemlerini kullandıkları saptanmıştır.