Panegyris ve Panegyriarkhes: Helenistik ve Roma dönemi Anadolu'sunda tertiplenen panayırların idari, siyasi dini ve ekonomik boyutları

Abstract

İnsanların günlük rutinlerine ara vererek dini ve dünyevi aktiviteleri gerçekleştirdikleri festivaller Antik Çağ'da sosyal ve kültürel yaşamda oldukça önemli bir yere sahiptirler. Epigrafik ve edebi kaynaklar, festivali ve festivali oluşturan ögeleri ifade etmek için kullanılan Yunanca ve Latince terimlerin zamanla semantik değişime uğradıklarını göstermektedirler. Bu gelişim ve değişimi takip etmek ve anlamak adına tez çalışmasında ilk olarak festival terminolojisi oluşturulmuş ve festival programları, periyotları, adlandırmaları ve unvanları incelenmiştir. Festival olgusuna dair genel bir değerlendirmenin ardından, tezin ikinci kısmında panegyriarkhes'lerin görev aldıkları festivallere yer verilmiştir. Epigrafik kaynaklarda isimlerinden söz edilmeyen festivaller tespit edilmeye çalışılmış ve festivaller, kendilerini düzenleyen merciler, programları, unvanları ve periyotları açısından değerlendirilmişlerdir. Asia Minor'da panegyriarkhes'lere Geç Hellenistik Dönem'den itibaren ve yoğun olarak Roma İmparatorluk Dönemi'nde rastlanmaktadır. Festivalerin Roma onayı ile kurulma süreçleri, Roma'nın tanıdığı imtiyazlar ve festival sayılarındaki artış ile beraber Roma'nın oluşturduğu festival takvimi ve son olarak festivallerin düzenlenmeleri için zaruri olan finansmana dair incelemelere üçüncü bölümün ilk kısmında yer verilmiştir. Üçüncü bölümün ikinci kısmında panegyriarkhes'lerin seçimi, sayısı, görev süreleri ve yaşları, yetki sahaları ve euergesia faaliyetleri, agonothetes ve agoranomos ile yetki paylaşımları ve sosyal statüleri başta Asia Minor'da panegyriarkhes'in tespit edildiği 85 adet epigrafik belge esas alınarak ve edebi ve nümizmatik verilere başvurularak, ayrıca modern araştırmacılar tarafından yapılan tespit ve yorumlar göz önünde bulundurularak kaleme alınmıştır. Tez çalışmasının son bölümünde kentin elit tabakası ve halkın, sofistlerin ve Romalı devlet adamları ve imparatorların festivallere olan tutumlarının incelendiği toplumsal yaşamda panegyris algısı, festival programında önemli bir yeri olan tören alayı ve kurban merasimleri, panegyris çevresinde örgütlenmiş sanatçı ve atletlerin dernekleri ve festival pazarından ayrı olarak kentlerde ve kırsal yerleşim alanlarında düzenlenen periyodik pazarlara yer verilerek festivallerin sosyal, dini ve kültürel boyutları irdelenmiştir.